AMAÇ VE HEYETİN OLUŞUMU :
Bilindiği üzere bir süredir Türkiye ve Suriye’nin Rojava bölgesi arasında “Utanç Duvarı” diye tabir ettiğimiz sınır duvarları örülmektedir. Sınır bölgesinde bulunan ve daha çok sınırları birbirine yakın Nusaybin-Qamişlo, Ceylanpınar-Serêkanîyê, Şenyurt-Dirbesîyê, Kilis-Afrin kentleri arasına yapıldığı gözlenen duvarların bölge genelinde yarattığı rahatsızlık üzerine insan hakları heyeti olarak Nusaybin’de yerinde gözlem yapma ihtiyacı duyduk. 18 Ekim 2013 tarihinde İnsan Hakları Derneği Diyarbakır ve Mardin Şube ve Mardin Barosu başkanları ve yöneticilerinden oluşan bir heyetle Nusaybin’de incelemelerde bulunarak, inşasına başlanan duvarı yerinde gözlemlemeye çalıştık.
DEĞERLENDİRME :
1921 Ankara Antlaşması ile belirlenen ve 1923 Lozan Antlaşması ile kesinleşen Türkiye-Suriye sınırı, Kürt coğrafyasının egemen güçler tarafından parçalanışının resmidir. Ancak aradan geçen bir asra yakın zamanda bu sınırların suni sınırlar olduğu yaşanan pratiklerle gözler önüne serilmiştir. Kürtler, etraflarına örülen tel örgülü sınırlara rağmen, bir halk olarak var olduklarını her fırsatta ispatlamış, sınır ötesi birliktelikleriyle sınırları anlamsız hale getirmişlerdir.
Türkiye ile Suriye arasında Kürt coğrafyasını bölen sınırlar, bir korkunun yansımasıydı. Bundandır ki, Kürtleri ayırmak amacıyla sınırda tel örgüler çekilmekle kalınmamış, devasa büyüklükte bir tampon bölge oluşturularak, neredeyse bir Kıbrıs adası büyüklüğünde mayınlı bir bölge oluşturulmuştur. 1956 yılında Demokrat Parti döneminde döşenen 600 binin üzerinde mayının döşendiği bu araziler, yıllar boyu sınır bölgesinde yaşayan halk için ölüm tarlaları haline gelmiştir. Binlerce Kürt, sınırın öte yakasındaki akrabalarıyla buluşmak isterken veya sınır ticareti yapmak isterken bu mayınların kurbanı olmuştur.
Türkiye, sınırlardaki mayınlı arazileri temizlemek amacıyla 1 Mart 1999 tarihinde yürürlüğe giren Anti-Personel Mayınlarının Kullanılması, Stoklanması, Üretilmesi Ve Transferinin Yasaklanması Ve İmhasına Dair Sözleşme olan Ottowa Sözleşmesi’ne uzun süre dirense de 2003 yılında bu sözleşmeye imza attı. Ancak, sözleşmenin gereği 2004 yılında temizlenmesi gereken mayınlı araziler, aradan 10 yıl geçmesine rağmen halen mayınlardan arındırılmadı.
Türkiye ile Suriye arasında temizlenmemiş mayınlı araziler halen orta yerde dururken ve bu durum büyük bir risk taşırken, bunun daha da ötesine geçerek, sınır hattına duvar örülmeye çalışılması, sınırın iki yakasındaki aynı dili konuşan, aynı kültüre sahip halkı bir kez daha darbelemeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle biz bu duvarın adını “Utanç Duvarı” koyuyoruz.
HEYETİN TEMASLARI :
Heyetimiz, halkın yoğun tepkisi üzerine Nusaybin-Qamişlo sınırında incelemelerde bulunmuş, sınır bölgesinde yaşayan halk ile görüşmeler gerçekleştirmiştir. Ayrıca Nusaybin Belediye Başkanı Ayşe Gökkan ile de görüşülerek, yapılan duvara ilişkin bilgi ve görüşleri alınmıştır. Heyetimiz Nusaybin Kaymakamı Abdulhalim Can ile de yapmak istediği görüşme, kendisinin il dışında olduğu ve açıklama yapmaya yetkisi olmadığı gerekçesiyle gerçekleşmemiştir. Heyetimizin daha sonra Mardin Valiliği ile de yapmak istediği görüşme valinin randevu vermemesi üzerine gerçekleşmemiştir.
TESPİTLER :
Her ne kadar devleti temsil eden kurumların yetkilileri, bu mühim konu hakkında konuşmak istemese de, bölge halkının görüş ve düşünceleri, yapılmak istenen bu duvarın mahiyetini ve tehlikesini ortaya koymaktadır. Bu bilinç ve gerçeklik ışığında yaptığımız inceleme sonucunda şu tespitlere ulaştık.
1- Nusaybin ilçesi ile Kamışlo sınırı arasında bulunan ve Mitanni Kültür Merkezi’nin yaklaşık 500 metre mesafesinde bulunan sınır hattında, dikenli tellerin arkasında, askerlerin patika yol olarak kullandığı alanda takriben 12 milimetrelik demir çubukların yükseldiği bir beton temelin atıldığı, temele ait demirlerin 3 metre civarında yükseldiği görülmüştür.
2- Başlangıç noktasından itibaren yaklaşık olarak 1000 metre uzunluğunda temel çukurlarının kazıldığı tespit edilmiştir. Ancak heyetimizin incelemesi sırasında herhangi bir çalışmanın yapılmadığı görülmüştür.
3- Yapılmak istenen duvarın bölgede ciddi bir huzursuzluk yarattığı, özellikle duvarın örüldüğü bölgede sınırın her iki yakasında yaşayan halkın, büyük öfke ve tepki duyduğu incelemelerimiz sırasında yöre halkıyla yaptığımız görüşmelerde de ortaya çıkmıştır. Ayrıca bu duvarın ilçede ve bölge genelinde gerginliklere de kapı araladığı tespit edilmiştir.
KANAAT VE SONUÇ :
*Konuya ilişkin resmi makamların açıklama yapmaktan kaçınmaları, yapılmak istenen duvarın farklı emeller içerdiği sonucuna varılmıştır.
*Yapılmak istenilen duvarın, savaş koşullarının yaşandığı Suriye ve Rojava’daki durum da dikkate alındığında, uluslar arası alanda meşruiyeti olmadığı açıktır.
*Söz konusu duvarın, Türkiye’de halen devam eden Demokratik Çözüm Süreci’ne de ciddi anlamda zarar vereceği kanaatine varılmıştır. “Güvenlik” gerekçesinin insani gerekçelerden üstün tutulmaması gerektiği bilinmelidir.
*İnşa edilmek istenen bu duvarın daha önce dikta rejimler tarafından yönetilen bazı ülkelerde yapılan ve halkları birbirinden ayırmayı amaçlayan bir yapı olduğu kanaatine varılmıştır.
*Türkiye’nin saldırıların pençesindeki Rojava halkına sıkı bir ambargo uygulaması ve Kürtlere karşı çetelere destek vermesinin çok yoğun bir kamuoyu tepkisine yol açtığı bir dönemde, bu girişimlerine bir de güvenlik duvarı gibi insanlık tarafından mahkum edilmiş bir olayı eklemesi anlaşılır bir durum değildir. Bu girişim Türkiye hükümetine yönelik tepkilerin daha da artmasına neden olmuştur.
İHD DİYARBAKIR ŞUBESİ
İHD MARDİN ŞUBESİ
MARDİN BAROSU