Bi destê Celadet Elî Bedîrxano ke 1932 de alfabeya zonê kurdî nuşte û roşnvîranê kurdan ê nê demî bi alfabeya latînî kovara kurdî Hawar weşanîyaye. 15ê Gulane ya ke tede hûmara Hawarî ya verêne vejîyaye, serra 2006î ra nat zê Roşanê Zonê Kurdî yena fîrazkerdene. Kovara Hawarî ya ke heta 1943yî pêro pîya 57 hûmarî weşanîyaye de lehçeyanê kurdîyan ê kurmancî, soranî û kirmanckî de nuşteyan ca girewtbî.
Rixmo ke kurdî Tirkîya de tirkî ra tepîya zono ke zaf yeno qiseykerdene yo û wayîrê statuyêkê fermî nîyo, tarîxê Komare de vera zonê kurdî tedayan formanê cîya-cîyayan de dewam kerd.
Nê demî de seba awankerdisê aştîya komelkî û halê bêpêrodayîsî gamê muhîmî erzîyenê. Bêguman wedarnayîsê astengîyan ê verê gurênayîsê zon û lehçeyanê kurdî seba çareserîya “Persa Kurdî” û peydakerdisê aştîya komelkî hacetanê raverşîyayîs ê tewr esasîyan ra ju yo. Kanalê TRT 6 o ke wayîrê çi garantîyêkê qanûnî nêbî û 2009 de dest pê weşanê kurdî kerd û caardisanê dersanê weçîniteyan ê ke serra 2012yî de dest pêkerd, nêşîkînê waştisanê zonê dayîke yê bi mîlyonan hemwelatîyanê kurdan peyda bikerê. Serra 2025î de mabênê 15.000 mamosteyanê ke ameyî tayînkerdene de seba zonê kurdî têyna 6 mamosteyî ameyî tayînkerdene. No tayînkerdis duştê raştîye der o û musneno ke asta fermî de seba perwerdeyê bi zonê dayîke çi plankerdis çin o. Seba perwerdeyê bi zonê dayîke gerek serûberkerdisê qanûnî bivirazîyê, meseleyê zê amadekerdisê materyal û mufredatê perwerdeyî gerek zaf rew bêrê nîqaskerdene.
Heqê zonî, belgeyanê heqanê mordeman ê mîyanneteweyîyan ê cîya-cîyayan de kî yenê seveknayene. Belgeyê mîyanneteweyî yê zê “Weşananê Radyo û Televîzyonî de Gurênayîsê Zonanê Kêmneteweyîyan Ser o Rêber”, “Heqanê Zonî yê Kêmneteweyîyanê Neteweyîyan Ser o Pêşnîyazê Osloyî”, “Heqanê Perwerdeyî yê Kêmneteweyîyanê Neteweyîyan Ser o Pêşnîyazê Laheyî” ke hetê Peymana Heqanê Domanan a BM’yî, Perwerde de Vera Cîyakerîye Peymana UNESCO’yî û Tirkîya kî tede Rêxistina Hemkarîye û Asayîşî ya Ewropa (AGÎT) ra seba ke dewletê eleqedarî dest bidê ci, yenê pêşnîyazkerdene, belgeyê ke standartanê ke heqanê zonî ser o komelo mîyanneteweyî dest bido ci dîyar kenê yê.
Ma yo seba ke her kes hetê nîjad, renk, cinsîyet, zon, îtîqat, etnîsîte û kokê komelkî ra raştê cîyakerîye nêro, heq û azadîyanê mordemî yê tewr esasîyan ra bi şeklêko têduşt feydedar bibo mucadele bikerê û pêro zonan rê azadîye waştene rê dewam bikerê.
Ma zê seveknayoxê heqanê mordemî, endam û îdarekarê xo Vedat Aydino ke heyetê pêroyî yê komela ma de zonê dayîka xo de seba ke kurdî qisey kerd, ame girewtene û bado kî ame qetilkerdene Roşanê Zonê Kurdî de bi rêzdarî yad kenîme.
Komela Heqanê Mordeman
