COVID-19 ile Mücadele Kapsamında Alınan Tedbirlerin Yasallığı ve İdari Para Cezaları Özel Raporu

İlk olarak Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve 31 Aralık 2019 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) bildirilen yeni korona virüs hastalığı (COVID-19), kısa sürede pek çok ülkeye yayıldı ve 12 Mart 2020 tarihinde DSÖ tarafından pandemi / küresel salgın bir hastalık olarak ilan edildi.

Türkiye’deki ilk COVID-19 vakası 11 Mart 2020’de Sağlık Bakanı Fahrettin Koca tarafından açıklandı. İlk vakanın tespitinin ardından salgın hızla yayıldı ve bu yayılmaya paralel bir şekilde, ülke genelinde çok sayıda tedbir alındı. Tedbirlerin yoğun bir şekilde uygulandığı dönemde, çok sayıda insan hakları örgütünün raporladığı üzere bilgi edinme hakkı, yaşam hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, işkence yasağı, ayrımcılık yasağı, sağlığa erişim hakkı, çalışma hakkı, sosyal güvenlik hakkı, düşünce ve ifade özgürlüğü, barışçıl toplanma özgürlüğü, eğitim hakkı, bilgiye erişim hakkı gibi pek çok temel hak ve özgürlük ihlal edilmiştir. İHD, salgının başladığı dönemde özel risk altında bulunan mahpuslar ile ilgili sorunlara dikkat çekmiş ve bu konuda basın açıklaması yapmış, ayrıca konuyla ilgili ortak açıklamalara katkıda bulunmuştur. Ayrıca “Birleşmiş Milletler’in COVID-19 Müdahalesi Hakkında STK’lardan Ortak Açıklama”ya da imzacı olmuştur. Salgının başlaması ile birlikte, hapishanelerde durumu ve yaşanan sorunları hapishanelerden başvuru alarak çalışan hak ve hukuk örgütleri ile birlikte ortak çalışma yaparak takip etmeye çalışmış ve haftalık izleme bültenlerinin hazırlanmasına katkıda bulunmuştur.

İnsan Hakları Derneği olarak, bu ihlallerin farkında ve karşısında olmakla birlikte, bu raporda yalnızca COVID-19 ile mücadele tedbirlerinin kanuniliğini ve bu tedbirler kapsamında uygulanan idari para cezalarını ele alacağız.

COVID-19 ile mücadele tedbirlerinin kanuniliğini sorgulayarak temel hak ve özgürlüklerin keyfi bir şekilde sınırlandırılmasının önüne geçilmesine katkı sağlamayı hedefleyen bu rapor, dört bölümden oluşmaktadır.

Birinci bölümde, uluslararası insan hakları standartlarından yararlanılarak yasallık ilkesine ilişkin genel bir çerçeve çizilmektedir.

İkinci bölümde Türkiye’de COVID-19 ile mücadele kapsamında alınan tedbirlere yer verilecektir.

Üçüncü bölüm, 20 Mart 2020 – 3 Haziran 2020 tarihleri arasında yayınlanan 551 yerel ve ulusal haber ile İçişleri Bakanlığı’nın, 81 ilin valilikleri ve emniyet müdürlüklerinin açıklamalarından hareketle bu tedbirler kapsamında kişilere uygulanan idari para cezalarına odaklanmaktadır.

Dördüncü ve son bölümde ise sonuç ve tavsiyeler yer almaktadır.

Raporun tamamı için:

COVID-19 ile Mücadele Kapsamında Alınan Tedbirlerin Yasallığı ve İdari Para Cezaları Özel Raporu

 

Sonuç ve Tavsiyeler

Salgınla mücadelenin meşru bir amaç olması, tedbirlerin ve tedbirlere aykırı davrananlara uygulanan yaptırımların her zaman meşru olacağı sonucunu doğurmamaktadır. Önceki bölümlerde ele alındığı üzere, Türkiye’nin COVID-19 ile mücadelesi olağanüstü hal dönemlerine ait tedbirlerin alındığı ve temel hakların sınırlandığı bir dizi önlemlere dayanmaktadır. Hükümet, 15 Mart 2020 – 1 Haziran 2020 dönemini açıkça olağanüstü hal dönemi olarak adlandırmayarak yükümlülüklerden ve denetimlerden kaçınmaya çalışmıştır. Seyahat yasağı, toplantı ve gösteri yasağı, sokağa çıkma yasağı gibi ancak olağanüstü hal dönemlerinde kanuni sınırlar içerisinde alınabilecek tedbirler COVID-19 ile mücadele adı altında uygulanmış, bu kurallara uyulmadığı hallerde büyük miktarlarda idari para cezaları gündeme gelmiştir.

Herhangi bir kanuna dayanmaksızın, ağırlıklı olarak Cumhurbaşkanlığı kararları ve hatta genelgelerle düzenlenen tedbirlerin ihlali durumunda uygulanan yaptırımların yasallık ilkesine aykırı ve keyfi olduğu açıktır. Bu durumda verilebilecek yegane tavsiye, COVID-19 ile mücadele sürecinde Kabahatler Kanunu ve Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çerçevesinde uygulanan idari para cezalarının iptal edilmesidir. Ayrıca, sadece COVID-19 ile sınırlı kalmayarak, her dönemde karar vericilerin ve onların kararlarını yerine getirenlerin keyfi uygulamalarını engelleyecek tedbirler alınmalıdır.

Raporun tamamı için:

COVID-19 ile Mücadele Kapsamında Alınan Tedbirlerin Yasallığı ve İdari Para Cezaları Özel Raporu