Okuduğunuz rapor 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili Seçimi ile 28 Mayıs 2023 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı 2. Tur Seçimi sırasında ve sonrasında İnsan Hakları Derneği (İHD) tarafından yapılan gözlem ve değerlendirmeleri içermektedir.
İHD olarak seçme ve seçilme hakkına ilişkin durumu gerek müstakil çalışmalarımızla gerekse de Eşit Haklar İçin İzleme Derneği (ESHİD) ile oluşturduğumuz “Bağımsız Seçim İzleme Platformu” ve bileşeni olduğumuz “Seçim Güvenliği Platformu” aracılığıyla yakından izliyoruz. Uzun yıllardır yürüttüğümüz bu kapsamdaki çalışmalarımızın seçimlerin adil bir şekilde yapılmasına, insan haklarının korunmasına ve geliştirilmesine sunacağı katkının farkındayız.
Seçimlerin adil ve güvenli bir biçimde yapılması için yurttaşların, adayların ve siyasi partilerin özgür bir biçimde propaganda yapmasına imkân sunulmalıdır. Ne var ki, Türkiye’de ifade özgürlüğüne yönelik kısıtlayıcı yasal düzenlemeler ve yasal düzenlemelerin ötesinde çok sert uygulamalar bulunuyor. Bu kısıtlayıcı yasal düzenlemelerin son örneği ise kamuoyunda “dezenformasyon yasası” olarak bilinen ve 18 Ekim 2022’de yürürlüğe giren “Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”dur[1]. İfade özgürlüğü ve genel duruma ilişkin çok sayıda raporu ve açıklaması bulunan İHD, yayınladığı bu raporlarla ilgili kurumları ve kamuoyunu bilgilendirmektedir. Bu konuda son olarak 12 Aralık 2022 tarihinde “Cumhurbaşkanlığı Seçimi ile Milletvekilliği Genel Seçimi Öncesi Türkiye’nin Durumu Raporu” başlıklı bir rapor yayınlamış ve konuya ilişkin kapsamlı bir analizimizi paylaşmıştık[2].
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 10 Mart 2023 tarihinde seçim kararını imzalamasının ve Türkiye’de seçimleri yapmak ve güvenliğini sağlamak ile mükellef olan Yüksek Seçim Kurulu’nun 18 Mart’ta Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekilleri seçimi ile ilgili takvimini yayınlamasından sonra İHD olarak seçim sürecindeki raporlama izleme çalışmalarımızı yoğunlaştırdık. Bu konuda hem genel merkezimiz hem de şubelerimiz aracılığıyla yoğun bir çalışma başlattık. Sadece son Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekilliği seçiminde İHD’nin 27 şube ve 7 temsilciliğimizde faaliyet yürüten 450 üye ve yöneticisiyle “Bağımsız Seçim İzleme” çalışması yürüttük.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) da “Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu Seçim İzleme Heyeti” aracılığıyla Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekilliği Seçimini uzun süreli ve kısa süreli uzmanları aracılığıyla izlemiştir. Bu çerçevede, AGİT heyeti 22 Mart – 25 Nisan dönemini kapsayan ara raporunu[3] 28 Nisan 2023 tarihinde, ilk bulgular raporunu[4] ise 15 Mayıs 2023 tarihinde kamuoyuyla paylaşmıştır.
Biz de İHD olarak hem seçim öncesinde hem de seçim günleri ve sonrasında yaşanan hak ihlalleri ile ilgili bir rapor hazırladık. Üye ve yöneticilerimiz tarafından verilen ihlal iddialarının yanı sıra basın yoluyla elde edilmiş ihlaller de mevcut rapora eklenmiştir. Aşağıda yaşanan hak ihlallerine ilişkin detaylı bir döküm bulacaksınız. Bu hak ihlalleri seçim öncesi, seçim sırası ve oy sayımı sürecinde yaşanan hak ihlalleri olarak üç grup altında listelenmiştir.
Raporun tamamı için: 2023 Seçim Raporu
İnsan Hakları Derneği
[1] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/10/20221018-1.htm
[2] https://www.ihd.org.tr/yeni-rapor-cumhurbaskanligi-secimi-ile-milletvekilligi-genel-secimi-oncesi-turkiyenin-durumu-raporu/
[3] https://www.osce.org/files/f/documents/9/b/542529_0.pdf
[4] https://www.osce.org/files/f/documents/b/d/543639_0.pdf