İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu’nun hazırladığı bu rapor, İHD Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu’na gelen başvurular, avukatların hapishanelere yaptıkları ziyaretler, mahpusların tarafımıza yolladığı mektuplar ve mahpus-aile görüşmelerinin tarafımıza aktarılması ile derlenen bilgiler sonucunda hazırlanmıştır.
Temmuz-Ağustos-Eylül aylarında derneğimize İç Anadolu Bölge hapishaneleri için 35 kişi başvuru yapmıştır. Ayrıca İç Anadolu Bölge dışından Şanlıurfa 1 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi, Van F Tipi Kapalı Hapishanelerinden toplam 20 kişi başvuruda bulunmuştur. Komisyonumuza yapılan başvurular ile ilgili olarak hak ihlallerinin ortadan kaldırılması için ilgili kamu kurumlarına gerekli yazılar yazılmıştır.
HAPİSHANELERDE ÖLÜMLER
İHD’nin basına yansıyan haberlere dayanarak yapmış olduğu belirlemelere göre, 2021 yılı Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında Türkiye’nin çeşitli hapishanelerinde 9 mahpus yaşamını yitirdi.
- 1 Mahpus şüpheli şekilde yaşamını yitirdi.
- 2 Mahpusun intihar ederek yaşamını yitirdiği iddia edildi.
- 2 Mahpus Korona nedeniyle yaşamını yitirdi.
- 2 Mahpus kalp krizi geçirerek yaşamını yitirdi.
- 1 Mahpus 4. Evre kanser hastalığı nedeniyle tahliye edildikten 10 gün sonra kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.
- 1 Mahpus geçirdiği komplikasyonlar nedeniyle yaşamını yitirdi.
- 1 Mahpus hastalığı nedeniyle hastaneye kaldırıldıktan 4 gün sonra yaşamını yitirmiş olmasına rağmen sebebi açıklanmadı.
SAĞLIK HAKKINA ERİŞİMDE TESPİT EDİLEN HUSUSLAR
- Tek kişilik, sağlıksız nakil araçları ile sevkler yapılmakta; bu durum özellikle kalp, astım, epilepsi hastalarının sağlıklarını kötü etkilemektedir.
- Mahpuslar kelepçeli muayene edilmekte, kelepçeli halde hastane sevkleri yapılmaktadır.
- Hasta mahpuslar revire geç çıkarılmakta, hastane sevkleri ya geç yapılmakta ya da hiç yapılmamaktadır. Ayrıca rutin yapılması gereken test ve kontroller de aksamaktadır.
- Adli Tıp Kurumu politik tutum izleyerek “Hapishanede Kalamaz” raporu vermemekte, tam teşekküllü hastane ve üniversite hastanelerinin “Hapishanede Kalamaz” raporları kabul edilmemekte ve ağır hasta mahpusların infazları ertelenmemektedir.
- Diyet yemeği ihtiyacı olan mahpusların diyet yemeği talepleri karşılanmamaktadır.
- Kendi öz bakımını yapamayacak kadar hasta olan mahpuslar durumlarına bakılmaksızın hapishanelere konulmaktadır.
- Ağır psikolojik rahatsızlıkları olan mahpuslar tahliye edilmiyor.
- Mahpusların diş tedavileri yapılamamaktadır.
- Bir mahpus hastaneye 8 aydır sevk edilmediği için ve diğer yaşanan sorunlardan kaynaklı olarak açlık grevi başlatmıştır.
- Mahpuslar kullanmış oldukları ilaçların temininde zorluklarla karşılaşmaktadır.
- Astım hastalarının sigara içilmeyen odalara geçme talepleri kabul edilmemektedir.
- Bir mahpusun, ücretini ödemiş olmasına rağmen 5 yıldır diş tedavisi yapılmamaktadır.
İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELEDE TESPİT EDİLEN HUSUSLAR
- İç Anadolu Hapishanelerinde 7 mahpus işkence, darp ve kötü muameleye maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir.
- Aksaray T Tipinde bir mahpus işkence görmüş, hastaneye götürülmemiş ve şikayetleri kabul edilmemiş ve bu nedenle de açlık grevine başlamıştır.
- Kayseri 1 Nolu T Tipinde bir mahpus darp edildiğini, üç dört kere copla falakaya yatırıldığını, 7-8 memurun ellerini ve ayaklarını tuttuğunu, ayakkabısını çıkardıklarını ve ayaklarının altına vurmaya başladıklarını, acıdan birkaç gün ayaklarının üzerine basamadığını, çok işkenceye maruz kalan insan tanıdığını aktarmıştır.
- Konya/Akşehir T Tipinde bir mahpus gözaltına alınırken kolluk tarafından işkence ve hakaretlere uğradığını aktarmıştır.
- Konya/Seydişehir’de bir mahpus, tek tutulduğu ve kimse ile görüştürülmediği için kendisi ve aynı cezaevinde bulunan 4 mahpus açlık grevi başlatmışlardır.
- Sincan 1 Nolu Yüksek Güvenlikli Cezaevinde bulunan bir mahpus kendisine işkence yapıldığını aktarmıştır.
- Sincan 3 Nolu L Tipinde iki kadın mahpus şiddete uğradıklarını aktarmışlardır.
- Hapishanelerde mahpuslara çıplak arama uygulaması devam etmektedir.
DİSİPLİN CEZALARI VE İNFAZLA İLGİLİ TESPİT EDİLEN HUSUSLAR
- Şartlı tahliye koşulları sağlanmasına rağmen keyfi gerekçelerle tahliyeler uzatılmakta ve bu uygulama gözlem kurulu kararıyla gerçekleşmektedir. Hapishanelerde bu durumda olan pek çok mahpus bulunmaktadır.
- Sincan Kadın hapishanesinde 4 kadın mahpusa Kürtçe şarkı söyledikleri ve halay çektikleri için ceza verilmiş ve tahliyeleri ertelenmiştir.
BASKILAR, İLETİŞİM YASAKLARI VE DİĞER SORUNLARLA İLGİLİ TESPİT EDİLEN HUSUSLAR:
- Sosyal faaliyetler (spor, sohbet, kurs) kimi yerlerde tamamen durdurulmuş kimi yerlerde de kısıtlanmıştır. Çok nadir spora çıkarılan yerlerde de mahpuslar aynı koğuştakiler çıkabiliyor.
- Kapalı görüşler ayda iki kez yaptırılıyor.
- Pandemi sürecinde haftalık 20 dakikalık telefon kullanma hakkı tek bir numarayı arama şekline indirgenmiştir.
- Cenazelerine katılmak isteyen iki mahpusun talepleri kabul edilmemiştir.
- Koğuş aramalarında görevlilerin kimi zaman koruyucu malzeme (maske, eldiven vb.) kullanmadıkları aktarılmıştır.
- Mahpuslara metal kaşık verilmemekte, onun yerine sağlıksız olan plastik kaşıklar verilmektedir.
- Mahpuslar tarafından her türlü mektup-kart gibi postaların idareye verilerek bedellerinin emanet paradan kesilmesi şeklinde uygulanmasına rağmen son değişiklikle mahpusların gönderilere kendilerinin pul yapıştırması istenmiş ancak her posta gönderisinin APS, taahhütlü, normal mektup olması ve gramajlarının da tespit edilmesinin olanaksızlığı nedeniyle bu uygulamaya uyum sağlanamamış, Posta İdaresi, bu uygulamanın kendilerinden kaynaklanmadığını, hapishane idaresi tarafından inisiyatif alındığına dair cevabı bir mahpusa yazılı olarak iletmişlerdir.
- Geçmişte aynı koğuşta bulunan mahpuslar bir den fazla mektubu aynı alıcıya gönderebiliyorken atık bu haktan yararlanamıyorlar.
- Yeni Yaşam, Evrensel gazeteleri mahpuslara verilmemekte, gerekçe olarak da Basın İlan Kurumu’ndan resmi ilan ve reklam yayınlama hakkı bulunmayan gazetelerin hapishanelere alınmadığı aktarılmıştır.
- Mahpusların kantinden alarak bir radyo bulundurma hakları olmasına rağmen radyoları toplatılmıştır.
- Ailelerinden uzak hapishanelerde bulunan mahpusların sevk talepleri kabul edilmemektedir.
- Afyon 1 Nolu’da kargoyla gelen kitapları ayda 2 kitap olarak verilmekte, odada kişi başı 5 kitap bulundurulmakta ve dış kantin yoluyla kendi paralarıyla satın almak istediklerinde ise sadece 1 yayınevi ile anlaşıldığı için istedikleri kitapların bulunmadığı söylenmektedir.
- Mahpuslara aileleri tarafından getirilen dergiler verilmemiş ve bunun için de bir gerekçe gösterilmemiştir.
- Afyon 1 Nolu’da bir mahpusun tutmuş olduğu 3 deftere aramada el konulmuş ve kendisine de gerekçe iletilmemiştir.
- Kırıkkale F Tipinde bir mahpusun yazmış olduğu 400 sayfalık romana el konulmuş ve geri verilmemiştir.
- Mahpusların sigara içilmeyen odalara geçme talepleri kabul edilmemektedir.
- Kantinde satılan ürünler hem çeşit olarak az hem de fiyatları yüksektir. Ayrıca verilen ürünler kalitesizdir.
- Her mahpusun ücretsiz olarak içme suyuna erişim hakkı olmasına rağmen musluk suyunun içilemez olmasından dolayı ücretle kantinden su almak zorunda kalınmakta, mahpusların çoğunun yoksul ve parası olmadığından bir külfet ve mağduriyet oluşmaktadır.
- Mahpuslara verilen yemekler besleyici değildir.
- 1 Mahpus maddi imkansızlıklar nedeniyle, kıyafet yardımı yapılmasını talep etmiştir.
- Sincan 3 Nolu L Tipinde iki kadın mahpusun kaldığı yerde kameranın biri banyo kapısını görmektedir.
Raporun tamamı için: İç anadolu Bölgesi Hapishaneleri 3 aylık raporu
İnsan Hakları Derneği Ankara Şubesi
Hapishaneler Komisyonu