Mayın Risk Eğitimi

Mayın Risk Eğitimi

1.     Formal ve formal olmayan eğitim: temel ilkeler

1.1  Nasıl iletişim kurarız?

İletişim kurmak için birçok yol vardır – ve Mayın Riski Eğitimi (MRE) programlarının çeşitli yöntemler, araçlar ve teknikler kullanması gerekir. Bunların kullandığı yollar ile ilettikleri mesajlar ve anlamlar kültüre ve içeriğe bağlı olarak değişir. Yöntemler okumayı ve yazmayı içerebilir ancak bunun yanında tartışma, soru-cevap, televizyonun karşısında veya bir sınıfta oturarak öğrenmeyi de kapsayabilir. Teknikler, ses kullanımını, mimikleri ve hareketleri içerir. İletişim araçları, iletişim için kullandığımız değişik kanallardır. Aşağıda belirtildiği gibi dört temel kategoriye ayrılabilir: “kişiden kişiye” veya “kişiler arası” iletişim, küçük ölçekli iletişim araçları, geleneksel iletişim araçları ve kitle iletişim araçları. Formal ve formal olmayan eğitim, IMAS tarafından tanımlandığı biçimiyle, kişiler arası iletişimi ve geleneksel iletişim araçlarını içerir. Küçük ölçekli ve kitle iletişim araçlarının kullanımı, 4. Rehber Kitap içinde ele alınmaktadır. 

1.1.1 Kişiden kişiye veya kişiler arası iletişim 

Bu, doğrudan, yüz yüze teması kapsar ve soru-cevaplara, anlamın açık hale getirilmesine olanak tanır. Karşılıklı anlayışın sağlanmasına yardımcı olur. Kişiler arası iletişim, arkadaşlar veya aile arasındaki diyalogu ve sağlık görevlileriyle, halk sağlığı çalışanlarıyla, dini liderlerle veya topluluk liderleriyle, kadın ve gençlik örgütleriyle, okul öğretmenleriyle, sendika liderleriyle, hükümet çalışanlarıyla, ebeveynler ve çocuklarla tartışmaları içerir. Ayrıca çocuklar arası iletişimi de kapsar.

1.1.2 Geleneksel iletişim araçları

Geleneksel iletişim araçları, bilgiyi anlatmak ve iletmek için kullanılan performans sanatlarıdır. Canlı performanslar, performansı gerçekleştiren kişi ile dinleyiciler arasında karşılıklı etkileşim için özel fırsatlar sağlayabilir. Drama, tiyatronun geleneksel biçimleri, kukla gösterileri, sokak tiyatrosu, öykü anlatma, şarkılar ve dansı kapsar. Geleneksel iletişim araçları, genellikle nesilden nesile aktarılan sanatsal iletişim yöntemleridir. 

1.1.3 Küçük ölçekli iletişim araçları 

Genellikle daha kapsamlı iletişim girişimlerini desteklemek veya kişiler arası iletişimi  betimlemek için kullanılan araçlardır. Küçük ölçekli iletişim araçları, posterler, kasetler, broşürler, slaytlar, videolar, flipçartlar, tişörtler, rozetler ve hoparlörler gibi araçları kapsar.

1.1.4 Kitle iletişim araçları

Bu tür araçlar, dolaylı, tek taraflı iletişim sağlarlar. Yerel, ulusal veya uluslararası radyo ve televizyon kanallarını, dergileri, karikatür kitaplarını, sinema veya çok fazla sayıda insanın kişisel temas kurmadan bilgiye ulaşabileceği durumları kapsar.

1.2  Doğru iletişim yaklaşımını mı kullanıyorsunuz? 

Hangi iletişim biçimini kullanacağınıza karar vermeniz konusunda size yardımcı olabilmek amacıyla aşağıda, genel olarak formal ve formal olmayan eğitim için kullanılan iletişim araçlarının olumlu ve olumsuz yanları hakkında bazı kılavuz ilkeler yer alıyor. 

1.2.1 Kişiler arası iletişim

Kişiler arası iletişim, davranış değişikliğini teşvik etmek için en etkili araçlardan birisidir. İyi yapıldığı zaman yüksek güvenilirlikte oldukça uygun bilgiler sağlayabilir, hassas veya kişisel konuları tartışmak için bir fırsat sunabilir ve fikirler, mesajlar ve uygulamalar hakkında anında geri bildirim alınmasına olanak tanıyabilir. Kişiler arası iletişim, yeni becerilerin öğretilmesi, bu becerilerin kullanımın teşvik edilmesi, bireylere ve topluluklara MRE etkinliklerine katılmaları konusunda yardım edilmesi için formal ve formal olmayan eğitimimizin temel aracıdır.

Kişiler arası iletişimin sınırlılıkları, niteliği gereği zaman alıcı olması, her kişi/temas için yüksek bir maliyetinin olması, genel olarak az sayıda insana ulaşıyor olması ve alan çalışanları için uygulama becerileri eğitimi ve destek gerektiriyor olmasıdır.

Kişiler arası iletişim birçok biçimde olabilir. MRE için en kullanışlı olanlarından bazıları şunlardır:

• Topluluk gruplarıyla toplantılar ve atölye çalışmaları yapmayı da içerebilecek, topluluğa yönelik sosyal hizmet etkinlikleri;
• Mayın temizleyicilerinin köy halkı ile mayınların tehlikeleri hakkında görüşmesi;
• Mayın mağdurları / mayından dolayı sakat kalmış kişilerle MRE’ye olan ihtiyaç üzerine  tartışmalar;
• Okul öğretmenlerinin, sağlık çalışanlarının ve yerel liderlerin, okul çocuklarına ve topluluk üyelerine mayın riski eğitimi vermesi;
• Program yöneticilerinin politikacılar ve liderlerle MRE’ye destek vermeleri için savunuculuk çalışmaları yapmaları. 

1.2.2 Geleneksel iletişim araçları

Gezici tiyatro grupları MRE programlarında oldukça sık kullanılırlar. İyi uygulandığı zaman tiyatro katılımcı ve etkili olabilir. Örneğin Kosova’da, kendisi aynı zamanda profesyonel bir oyuncu da olan Kızıl Haç’ın eski bir MRE eğitmeni, Kırmızı Başlıklı Kız’ın bir versiyonunu (yerel kültürde iyi bilinen bir masal) çocuklar için bir MRE oyununa dönüştürdü. Bununla birlikte bazı başka durumlarda, kullanılan aracın kaba güldürüye dönüşmesi yönünde bir eğilim de ortaya çıkabiliyor – bir kara mayını patlamasının gülünç bir olaya dönüşmesi gibi. Bu nedenle dikkat etmek ve iyi değerlendirme yapmak gerekir.

Geleneksel iletişim araçlarının güçlü yanı eğlendirici olmaları ve insanların dikkatini çekmeleridir. Geleneksel iletişim araçları yerel dili kullanarak, yerel sanatçıları içererek ve topluluğun katılımını sağlayarak mesajları ve durumları tanıdık bir bağlama sokarlar. Ayrıca, çok az veya sıfır maliyetle kendi kendini sürdürebilme potansiyeli taşırlar. Yeni bilgiler ve tutumlar kazandırmak için ve de bir topluluktaki aileler, arkadaşlar ve komşular arasında mayın riski eğitiminin tartışılmasını teşvik etmek için kullanılabilirler.

Fakat, küçük ölçekli iletişim araçları gibi geleneksel iletişim araçları da görece küçük bir gruba ulaşır ve özellikle de dilsel ve kültürel farklılıklar karşısında mesajların netliğinin sağlanması ve takip edilmesi zordur. 

1.2.3 Ön denemenin önemi

Doğru iletişim yaklaşımını kullandığımızdan emin olmak için, her şeyi sonuçlandırmadan önce kontrol ederiz. En yaygın hatalardan biri, ön deneme fikirlerinin ve kullanılacak kanalların ihmal edilmesidir – veya hedeflediği insanlar arasında değil, sadece ofis koridorunda test edilmesidir. Bu durum, anlamsız veya kültürel olarak potansiyel bir saldırı olabilecekler mesajlarla, veya hedef grubun ulaşamayacağı materyallerin üretilmesi ile sonuçlanabilir.

Ön deneme hedeflenen dinleyici kitlesi arasında yapılmalıdır. Eğer hedeflenen grup, belirli bir etnik kökenden okul çocuklarıysa, ön deneme bu çocuklar arasında yapılmalıdır – ofisinize yakın bir yerde yaşayan herhangi bir okul çocuğu grubuyla değil.

Ön deneme, iletişim aracına son halini vermeden önce, hedef dinleyicilerinizi ve meslektaşlarınızı temsil eden bir örneklemle fikirleri, mesajları ve pilot programları denemeye çalışmak anlamına gelir.

Ön deneme, değişik seviyelerinde farklı maliyetlerle gerçekleştirilebilir. Alsa çok uzun zaman almaz.

Unutmayınız: ön denemenin amacı, mesajların ve iletişim araçlarının etkili olmasını garantiye almaktır – ve eğer gerekliyse mesajları ve iletişim araçlarını geliştirmektir; üstüne düşünmeden onaylayıp daha fazla işten kaçınmak değildir. 

Şunu da unutmayınız: mesajları, teknik açıdan doğruluğu garanti altına almak için meslektaşlarınızla paylaşmanız önemli olmakla birlikte, mesajlardan anladıkları şeyler hedef grubunuzun anlayışından çok farklı olabilir. Genç meslektaşlarınızın mesajlarınızından hoşlanmayacağı veya materyalleri etkileyici bulmayacakları, buna rağmen hedef dinleyicilerinizin bunları anlaşılması kolay, güvenilir ve yerinde bulacağı durumlara – veya bunun tam tersi durumlara – karşı hazırlıklı olun. 

1.2.4 Ön deneme neleri bulmayı hedefler?

Ön deneme, mesajların veya materyallerin;

• Anlaşılabilir;
• Sosyal olarak kabul edilebilir;
• İlgili;
• Etkileyici; ve
• İkna edici olmasını sağlamayı amaçlar. 

1.2.5 Ön denemeyi nasıl yaparsınız?

Hedef dinleyicilerin mesajlarınız hakkında esas hüküm vericiler olduğunu akılda tutarak, ön deneme süreci şu şekilde sıralanabilir:

• Teknik bilgiyi test etmek için kendi kurumunuzdaki yerel meslektaşlarınıza danışarak başlayın;
• Diğer MRE uzmanlarıyla veya mayın eylem organlarındaki uzmanlarla mesajlarınızı tartışın ve onlara muhtemel olarak kullanacağınız materyalleri gösterin;
• Eğer mesaj veya materyal bir erkek tarafından hazırlanmışsa, bir kadının görüşünü alın – veya tam tersi;
• Eğer değişiklik yapmak gerekiyorsa, değişiklikleri yaptıktan sonra hedef dinleyicilerinizle fikrin/ mesajın/ materyalin ön denemesini yapın. Örneğin, odak grup tartışması biçiminde veya grup veya bireysel görüşmelerle yapabilirsiniz. Eğer öncelikli hedef kitleniz kırsal yerleşimlerdeki genç erkeklerse, mesajlarınızı bu erkeklerden oluşan bir örneklem grubuyla test edin. Eğer ikincil hedef kitle anneler ve/ veya okul öğretmenleriyse, mesajları doğrudan onlarla test edin.
• Eğer değişiklik yapmak gerekiyorsa, değişiklikleri hedef kitlenizin verdiği yanıtlar temelinde yapın ve ön deneme sürecinden tekrar geçin. 

3.    Çocuklar için sürdürülebilir MRE nasıl yürütülür?

3.1  MRE’yi okul müfredat programı ile birleştirmek 

MRE’yi okul sistemi ve müfredatı ile birleştirmek, aslında yaygın bir şekilde ve uzun süredir mayın problemiyle yüz yüze olan ve kuşaklar boyunca da bu problemin devam etmesi muhtemel olan ülkelerde geliştirilmiş bir stratejidir. Çok fazla sayıda çocuğu hedef almak için uygulanan bir yöntemdir ve ulusal hükümetlerin mayınların uzun dönemli bir sorun olduğunu, çoklu ve sürdürülebilir çözümler gerektirdiğini kabul ettikleri ülkeler için uygundur.

MRE’yi okul müfredatına sokmak, MRE takımlarının okulları ziyaret edip sunuşlar yaptığı projelerden farklıdır. Bu tarz projeler, genellikle mayın eylem programının ilk başlarında daha yaygın bir şekilde uygulanır ve genel olarak mayın eylem örgütlerince yürütülür. Çoğunlukla da, tek başına bir etkinlik olarak, uzun dönemde başarılı bir seçenek olmak için kapsam veya sürdürülebilirlik açısından yeterli değildir. Geniş kapsamlı bir mayın eylem programı, okulların çocuklara gündelik “hayat becerileri” eğitiminin bir parçası olarak, mayınların ve patlayıcı savaş teçhizatı kalıntılarının (PSK) tehlikelerini öğretme sorumluluğu taşıdığı fikrini destekleyici olmalıdır. Bizler bunu yaparak, çocukların, güvenlikleri için tehdit oluşturan bir problemden korunmasına yardımcı oluyoruz. Aynı zamanda da silahlı çatışmanın dehşet ve etkilerini hatırlatarak, barışın pekiştirilmesine ve çatışma sonrası kuşakların uzlaşmasına destek oluyoruz. (P. Baxter, J. Fisher ve G. Retamal (1977), Mine Awareness Education (Mayın Farkındalık Eğitimi), s. 3.)

MRE’yi okul müfredatına dahil etmek için bir program oluştururken, projenizin ülkedeki tüm okulları mı yoksa sadece sorundan ağır biçimde etkilenmiş bölgelerdeki belirli bir okul kümesini mi içereceğini belirlemeniz gerekir. Bir okul kümesi, benzer ihtiyaçlara sahip öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik olarak belirli bir coğrafi alana hizmet veren okullardan oluşan bir gruptur – bu örnekte karşılanacak olan ihtiyaç kara mayınlarının ve patlayıcı savaş teçhizatı kalıntılarının tehlikelerinden korunma ihtiyacıdır.

Programın boyutları genellikle, bu serinin 2. Rehber Kitabında ele alınan ihtiyaç analizi metodolojisine göre belirlenecektir. Buna ek olarak, ulusal veya yerel okul sistemlerinin böyle bir programı üstlenmek için yeterli kapasiteye ve isteğe sahip olup olmadığını da tespit etmeniz gerekecektir. Çoğu okul müfredatı, müfredata ek “hayat becerileri” eğitim programlarıyla fazla yüklü durumdadır: öyleyse önceliklerin, çocukların sağlıkları için en acil önemde olan beceriler üzerine eğitim almalarını sağlamak için belirlenmesi gerekir. Çoğunlukla bu, özellikle risklerin niteliği uygun biçimde belirlenmediyse veya projenin başlangıcında açıklanmadıysa, mayın ve PSK riskleri eğitimini içermez.

Çoğu bölgesel ve kırsal okullar yeterli malzemeye sahip değildir ve eğitmen kadrosu az eğitimli ve düşük ücretli olabilir. Bu ise, okul sisteminin önerdiğiniz ek iş yükünü kabul etme kapasitesinin değerlendirilmesini gerektirir. Bu tarz belirli bir MRE programı için ihtiyaç ve kapsam belirlerken çok dikkat harcanmalıdır. Ayrıca, programın başlangıcından itibaren eğitim bakanlığı veya bölümünden ve de hedeflenen okulların müdürlerinden onay alınması, bu kişilerin programın geliştirilmesinde yer alacak olmalarından ve eninde sonunda programın uygulanmasından ve izlenmesinden de sorumlu olacaklarından dolayı, gereklidir.

Mayın eylem merkezleri ve mayın eylem örgütleri, programın geliştirilmesini destekleme konusunda değerli bir rol oynayabilirler. Ülkedeki tehdidin yapısı ve konumu hakkında önemli bilgiler sağlayacaklardır. Ayrıca, etkinlik alanlarında başka hangi tür MRE programları olduğunu ve geçmişte nelerin yapıldığını teşhis edebileceklerdir.

Ülkedeki veya programın kapsadığı bölgedeki okullaşma derecesine bağlı olarak, okula devam etmeyen çocuklara ulaşmak için özel projeler ve yöntemler geliştirmeyi göz önünde bulundurmanız gerekebilir. Çoğu ülkede, bu çocuklara ulaşmak çok ciddi bir ihtiyaçtır çünkü genellikle onlar, okula devam eden çocuklara kıyasla çok daha fazla mayın/ PSK kazası riski altındadır. Bu tarz çocuklara, topluluk irtibatı geliştirilmesiyle ve bilgi yayma programlarıyla kolayca ulaşılabilir. Okula devam etmeyen çocuklara ulaşmanın bir yolu da, topluluk temelli MRE projeleri ve bu Rehber Kitabın diğer bölümlerinde ele alındığı üzere çocuklar arası MRE’ler gibi destekleyici enformal ve formal olmayan eğitim programları geliştirmektir.( Formal olamayan eğitim genellikle, okul sisteminin dışında düzenlenen eğitim etkinliklerinin tüm çeşitleri olarak tanımlanır. Eğitimin etkilerine (örn. eğitimin ev içindeki etkileri) göndermede bulunan ve düzenlenmemiş veya kurumsallaşmamış olan enformal eğitimden farklıdır.)

3.1.1 Program geliştirme 
MRE’yi okul müfredatına dahil etmek için etkili bir program geliştirmek, program için bir ihtiyaç tespit etmiş olmaya ve okul kümesinin, ulusal veya bölgesel eğitim yetkililerinin programı üstelenme konusunda istekli ve yeteri kadar kapasite sahibi olmalarına dayanır. Başarının önemli bir parçası da, programın geliştirilmesine, tasarlanmasına, denenmesine ve izlenmesine öğretmenlerin ne derecede dahil edildiğidir. Çünkü, uygulamadan sorumlu olacak olan ve geliştirilmiş materyalleri ve kılavuz ilkeleri kullanması beklenen nihayetinde onlardır.

Bunların yanında, etkili programlar, hangi kaynaklarının gerekli olduğunu – örneğin öğretmenlerin eğitimi gibi – ayrıntılarıyla açıklayan projenin yürütülme hedeflerinin belirlenmesine ve MRE özetini geliştirmek için istişari bir süreç yaratılmasına bağlıdır.  MRE özetleri çalışmanın yönünü, öğretmenler için geliştirilmiş materyalleri ve rehber ilkeleri kapsar. Böylece öğretmenler, mayın riski eğitimini etkili bir biçimde verebilirler. Öğrencilerse bir taslağa ve eğitim programından ne bekleyecekleri konusunda bir anlayışa sahip olurlar.

Temel yürütme hedefleri
 
Programın temel yürütme hedefleri, aşağıdakileri yapabilmek için eğitim sorumlularınca gerekli görülen yapılar ve kaynaklar olarak tanımlanabilir:

• Gerekli olduğu süre boyunca MRE programını yürütmek için; ve
• MRE programını değişen koşullara uyarlamak ve programın okul müfredatının tamamıyla ilgili olmasını sağlamak için.

Bir programın başlangıç zamanlarında, dışardan bir organizasyonun projenin yürütme hedeflerini desteklemesi gerekebilir. Bu rol, bir mayın eylem merkezince, Birleşmiş Milletler birimince veya sivil toplum örgütünce üstlenilebilir. Ülkeye ve eğitim idaresinin sahip olduğu kaynaklara bağlı olarak, destek verici organizasyon program özetinin geliştirilmesini kolaylaştırabilir, öğretmenlerin eğitimini üstlenebilir, programın izlenmesini ve değerlendirilmesini destekleyebilir ve program için ek mali kaynak sağlayabilir. Hükümetin, okullarda MRE eğitimi yönünde bir ihtiyaç olduğunu belirlediğini ve  yeterli kaynaklara da sahip olduğunu varsayarsak, bir program için sağlanan dış destek katalizör olarak davranmalı ve eğitim sisteminin sahip olduğu kapasite ve kaynakların yerlerini değiştirmemelidir. Bundan dolayı, eğitim yetkilileri daha fazla sorumluluk üstlendikçe dış desteğin zamanla azalması planlanmalıdır.

Yürütme hedeflerine ulaşılmasının sağlanması için MRE’nin, eğitim yetkililerince kullanılan müfredat geliştirme sürecinin tamamına ve planlama ve izleme mekanizmalarına dahil edilmesi gerekir. Programın nasıl uygulandığı, çalıştığınız eğitim sisteminin yapısına bağlı olacaktır. Fakat, farklı bölümlerin dahil edilmesi gerektiğini aklınızdan çıkartmayın: örneğin müfredat geliştiriciler, planlama bölümleri, okul müfettişleri, orta yönetim, pedagojik enstitüler ve öğretmen eğitimi merkezleri.

Özetin, temel öğretme ve öğrenme hedeflerinin geliştirilmesi
 
Ulusal MRE özeti, öğrenciler ve öğretmenler için temel öğrenme ve öğretme hedeflerine odaklanmalıdır ve fazla detaya girmemelidir. Özet, temel hedeflere odaklanarak, tek tek okullar kendi programlarını geliştirdikçe ve mayın ve PSK durumu değiştikçe yerel çıkarlar, öncelikler ve ihtiyaçlar için olanaklar yaratacaktır. Çünkü program için mevcut olan dış destek zaman geçtikçe azalabilir.

Öğrenciler için temel öğrenme hedefleri, aşağıdakileri gerçekleştirmek için öğrencilere gereken asgari bilgi ve beceriler olarak tanımlanabilir:

• Temel MRE mesajlarını ve de kendi bölgelerindeki mayın/ PSK durumunu bilmek ve anlamak; ve
• Öğrendiklerini başkalarına aktarabilmek için güven ve yeterlik sahibi olmak.

Öğretmenler için temel öğretme hedefleri, aşağıdakileri gerçekleştirmek için öğretmenler tarafından ihtiyaç duyulan bilgi, beceri ve kaynaklar olarak tanımlanabilir:

• Çocukların mayın/PSK problemine ilişkin bilgi, tutum ve uygulama seviyelerini değerlendirmek;
• MRE’yi etkili bir biçimde okul müfredatına dahil etmek ve çocuklara kendi bölgelerindeki mayın/ PSK durumu hakkında bilgi ve anlayış kazandırmak; ve
• MRE özetini gerektiği biçimde uyarlamak için gerekli yeterlik ve kaynaklara sahip olmak.

MRE özetinin geliştirilmesi, aynı zamanda, ulusal okul müfredatının temel hedeflerinin tespit edilmesini de içerir. MRE özeti açık bir biçimde ifade edilmeli ve genel okul müfredatı ile bağlantılandırılmalıdır. Başka bir deyişle, var olan okul müfredatıyla ilgili ve müfredata uygun olmalıdır. Bu, MRE’nin ayrı bir konu mu olacağı, yoksa var olan konulara dahil mi edileceği, veya her iki yöntemin bir bileşiminin mi uygulanması gerektiği konusunda bir karara varmış olmayı gerektirir.

Özetin öğretmenlere, ilgili eğitim bakanlığına veya bölümüne ve eğer program belirli bir okul kümesi ile sınırlı ise, bu okulların müdürlerine danışılarak geliştirilmesi gerekecektir. Bu anahtar paydaşların katılımıyla bir özet oluşturma komitesi kurulabilir ve birkaç okul pilot okul olarak seçilerek özet ve eğitim materyalleri test edilebilir.

Esas mesajların geliştirilmesi
 
Özet geliştirme, öğretmen eğitiminin, izlemenin ve değerlendirmenin ulusal standartları olarak hareket edecek temel MRE mesajlarının belirlenmesini içermelidir. Detaylı mayın/ PSK mesajları, yerel okul tarafından, yerel duruma ve yerel hedef gruplara uyarlanmalıdır. Bundan dolayı, öğretmenler ve okul yöneticileri için temel mesajları uyarlama stratejilerinin, öğretmen eğitimi programının bir parçası olması gerekecektir. Ulusal Mayın Eylem Merkezi (MEM) veya mayın eylem örgütleri, temel mesajların geliştirilmesi ve uyarlanmasında öneri verebilecek durumda olmalılardır.

Tüm temel mesajların özel duruma uyarlanması şartıyla, yukarıda açıklanan temel öğrenme ve öğretme hedeflerini destekleyen bir okul özeti için temel mesajların geliştirilmesinde, aşağıdaki noktaların vurgulanması gerekmektedir:

Tehdidin farkında olun:
Mayınları/ patlayıcı savaş teçhizatı kalıntılarını tanıyabilecek ve nasıl çalıştıklarını ana hatlarıyla bilebilecek durumda olun.

Mayınlı olma ihtimali bulunun alanları tanıyın.

Mayın uyarı işaretlerini tanıyabilecek durumda olun.

Mayınların varlığıyla ilgili ipuçlarını tanıyabilecek durumda olun.

Mayın yaraları hakkında bilgi sahibi olun.

Kendinizi ve diğerlerini nasıl korursunuz?
Bilinen mayın arazilerinden uzak durun.

Eğer böyle bir araziye girmeniz gerekiyorsa, mayınlı alanlar arasında güvenli patikalar bulun.

Güvenli bir patikadan ayrılmayın.

Mayınlara dokunmayın.

Bilgi aktarın.

Bir mayınla/ PSK ile karşılaşırsanız ne yapmanız gerekir?
Diğerlerini uyarın ve mayının/ PSK’nın varlığını rapor edin.

Kendinizi mayınlı bir arazide bulursanız ne yapmanız gerekir?

●  Tehdidin farkında olun
Mayınlar ve PSK, savaş bittikten sonra bile yıllar boyunca bir ülkeyi  etkileyebilir. Çocukların, tehlikenin uzun süreli olabileceğinin farkında olması gerekir. Bir arazide düzinelerce farklı tür mayın ve PSK bulunabileceğinden ve genellikle de görünemez durumda olduklarından dolayı, kara mayınlarının ve PSK’nın tanınması için çok uzun zaman harcanmamalıdır. Fakat yine de çocukların tehlikenin niteliğiyle ilgili temel bilgilere sahip olması gerekir.

Ana noktalar

• Mayınlar ve PSK doğada yıllarca kalabilirler.
• Mayınlar ve PSK çok farklı şekillerde, biçimlerde ve renklerde olabilirler. Hava koşullarından dolayı paslanmış veya görüntü değiştirmiş olabilirler.
• Mayınlar ve PSK tahtadan, metalden veya plastikten yapılmış olabilir.
• Mayınlar ve PSK görülmesi zor şeylerdir. Gömülmüş, uzun çalıların arasına saklanmış, ağaçların arasında kamufle edilmiş, su yüzeyine konulmuş veya suyun içine bırakılmış olabilirler.

 ●  Yeraltı mayınları
Mayınlar türlerine, konumlarına, görünüşlerine, etkilerine veya işleme yöntemlerine göre bir çok değişik biçimde kategorilere ayrılabilirler. Yeraltı mayınları, genellikle yeryüzünün sadece birkaç santimetre altına yerleştirilmişlerdir ve bir kişi veya bir şey üzerine basınç uyguladığında patlayacak şekilde tasarlanmışlardır. Eğer bir yeraltı mayını uygun biçimde yerleştirildiyse, görülerek fark edilemez.

Ana noktalar

• Uygun biçimde yerleştirildiğinde, yeraltı mayınlarının görülmesi imkansızdır.
• Yeraltı mayınları genellikle üzerlerine basıldığında veya üst yüzeylerine herhangi bir şekilde basınç uygulandığında patlarlar.

●  Yerüstü mayınları

Yerüstü mayınlarının bazı türlerinin fitile bağlanmış tuzak telleri vardır ve tuzak tel çekildiğinde veya kesildiğinde patlarlar. Bir tuzak tel, bir yerüstü mayınına yolun bir tarafından bağlanmış ve ardından tüm yolu karşıdan karşıya geçerek diğer taraftaki bir kazık veya ağaca bağlanmış olabilir. Bu tip mayınlar genellikle tahta bir kazığa monte edilmiştir. Bu ise daha tehlikelidir, çünkü kazığın çürümesi mayının düşmesine neden olabilir. Tuzak teller genellikle oldukça incedir. Çeşitli renklerde ve yansıtmayan metaller biçiminde olabilirler.  Böylece çok kolayca kum veya çimenle uyumlu olurlar. Bazen de yerüstü mayınları ağaçların arkasına saklanmış, ağaçlara asılmış, sadece fitili dışarıda kalacak şekilde kısmen gömülmüş veya uzun çalıların arasına saklanmış olabilirler. Sonuç olarak, yerüstü mayınlarını da görmek yeraltı mayınları görmek kadar zor olabilir. 

Ana noktalar

• Yerüstü mayınları genellikle patikaların yanında, uzun çalıların arasına veya ağaçların arkasına saklanmış durumda olurlar.
• Bazı yerüstü mayınları, bir tuzak telin çekilmesi veya kesilmesi ile patlarlar. 

●  Patlamamış savaş teçhizatı ve terk edilmiş patlayıcı savaş teçhizatları
Patlamamış savaş teçhizatları ve terk edilmiş patlayıcı savaş teçhizatları mayın değildirler. Kullanılmamış veya ateşlenmiş ancak patlamamış cephanelerdir (cephane kümeleri, el bombaları, havan topları, roketler, mermi veya kurşunlar). Bu, patlamamış savaş teçhizatlarının veya terk edilmiş patlayıcı savaş teçhizatlarının güvenli olduğu anlamına gelmez. Aslında bu tür cephaneler oldukça dengesizdir ve en ufak bir dokunuşla patlayabilirler. Genellikle patlamamış savaş teçhizatları, kara mayınlarının neden olduğundan çok daha fazla yıkıma neden olur. Basit bir havan topunun öldürücülük aralığı, örneğin, 300 metreyken, büyük bir bombanın patlaması 1000 metre aralığında veya daha fazla bir alanda öldürücü olabilir.

Ana noktalar

• Patlamamış savaş teçhizatları ve terk edilmiş patlayıcı savaş teçhizatları değişik şekillerde, büyüklüklerde ve renklerde olabilir.
• Genellikle mayınlardan daha güçlüdürler ve daha geniş bir alanda ölüme neden olabilirler.
• Oldukça dengesizdirler ve en ufak bir dokunuşla patlayabilirler.

●  Tapalar
Tapalar, roketlere, havan toplarına ve mermi kovanlarına uygundurlar ve bunları patlatırlar. Bir tapa aynı zamanda patlayıcı alet veya gereçten ayrılabilir veya kolayca etrafta yayılmış halde kalabilir. Bir tapa oldukça küçük olabilir, fakat yine de potansiyel olarak tehlikelidir ve hatta öldürücü bile olabilir.

Ana noktalar

• Tapalar mayınlar kadar tehlikelidir.
• Tapalar büyük veya küçük olabilirler.

●  Bubi tuzakları
Bir bubi tuzağı, bir mayına veya patlayıcıya eklenen ve düzeni bozulduğunda – bazen küçük bir el hareketiyle bile – patlayıcıyı veya mayını patlatan tanıdık bir nesnedir. Bir paket sigara, bir saat veya bir oyuncak gibi her gün kullanımda olan nesneler birer bubi tuzağı olarak iş görebilir. Benzer bir biçimde, bir patikanın kenarına yerleştirilen ve gizlenmiş bir yerüstü mayınına bağlı durumda olan bir tuzak tele bağlanan bir silah da bubi tuzağı olarak işleyebilir. İnsanlar, güvenli oldukları tamamen kesin olmadığı sürece hiçbir şeye dokunmamaları gerektiğini hatırlamalıdır.

Ana noktalar

• Neredeyse her şey bir bubi tuzağına dönüştürülebilir.
• Bubi tuzakları, bir patlayıcıyı patlatmak için insanları kandıran ilgi çekici tuzaklardır.

●  Mayın/ PSK yaralarının nitelikleri
Çocuklara kara mayını yaralanmalarıyla ilgili eğitim vermek, onları mayınlı alanlarda güvenli, yüksek riskli olmayan eylemlerde bulunmaları konusunda motive etmenin bir yoludur.

Ana noktalar

Kara mayınları ve PSK’lar öldürücü olabilir veya uzuvların kaybını da içerecek biçimde çeşitli yaralanmalara neden olabilir. Mayın/ PSK yaraları sadece yaralanan bireyleri değil, aynı zamanda bu insanların ailelerini ve topluluklarını da etkiler.

Fiziksel etkiler

• Bir mayın veya PSK öldürücü olabilir.
• Kol ve bacakları havaya uçurabilir veya kör edebilir.
• Bir mayın/ PSK yarası hamile bir kadının bebeğini kaybetmesine neden olabilir veya bir erkeği çocuk sahibi olamayacak biçimde yaralayabilir.
• Bir yara, yürüme, ayakta durma, zıplama, futbol oynama veya ağır işlerde çalışma gibi yetenekleri etkileyebilir.

Ekonomik etkiler

• Eğer bir ailede eve ekmek getiren kişi yaralanırsa veya ölürse, aile gelir kaybettiğinden ötürü zorluk yaşayacaktır ve yiyecek alabilmek için başka araçlar bulması gerekecektir.
• Bir mayın veya PSK tarafından yaralanan bir aile üyesi, ailesinin yardımına ihtiyaç duyacaktır.
• Bir mayın veya PSK mağduru, aylarca hastanede yatmak zorunda kalabilir. Bu, maaş ve zaman kaybı gibi topluluğun değerli kaynaklarının tükenmesine neden olur.
• Mayınlar/ PSK’lar çiftlik hayvanlarını öldürebilir. Bu durum, yeni hayvanların alınması için para gerektiğinden gelirde bir kayıp demektir.

Psikolojik etkiler

• Bir mayın/ PSK kazasından kurtulan biri, gelir elde etmek için, ailesi ve topluluğu tarafından kabul edilebilmek için ve normal bir hayat sürdürebilmek için günlük bir mücadelenin içine girer.
• Mayın mağduru ailesinin desteğini kaybedebilir.
• Mağdur, yaralarına bağlı duygusal ve maddi zorlukların üstesinden gelemeyebilir. Bu, yaraların ailenin diğer üyelerine getirdiği acılardan dolayı hissettiği suçluluğu da içerir.

●  Kendinizi ve başkalarını nasıl korursunuz?
Mayınlı arazilerden uzak durun
Sürekli olarak, mayın/ PSK uyarı işaretlerini ve bir bölgenin tehlikeli olduğunu gösterebilecek ipuçlarını gözlemlemek hayati önemdedir. Mayınlı olduğundan şüphelenilen bölgelere, bölgeler uygun bir şekilde kontrol edilip temizlenmeden girilmemelidir. Bununla birlikte insanlar, su veya odun almak için, mayınlı olmasından şüphelenilen veya mayınlı olduğu bilinen bölgelere girme ihtiyacı duyabilirler. Herkes, yiyecek bulmak veya almak için daha güvenli yerler bulma konusunda da teşvik edilmelidir. Beceri eğitimleri, bunu yapmanın dolaylı yollarıdır.
Ana noktalar

• Bir bölgenin mayınlı olup olmadığını belirten uyarı işaretlerine veya ipuçlarına bakın.
• Mayınlı olduğu bilinen bölgelere hiçbir nedenden ötürü girmeyin.
   Mayınlara/ PSK’lara dokunmayın
  “Mayınlara dokunmayın, çünkü…!” önemli bir mesajdır ve değişik yollarla tekrar ve tekrar yinelenmelidir. Çocuklara, mayınlara/ PSK’lara dokunmamaları gerektiğini anlamaları konusunda yardımcı olmanın bir yöntemi, hiçbir öğretmenin veya kara mayını farkındalık çalışanının, mayınlara veya PSK’lara – ister gerçek, ister sadece örnekleri olsun – dokunurken veya ellerine alırken görülmemelerini sağlamaktır. Bu kural, fotoğraflara ve illüstrasyonlarda resimlenen insanlara da uygulanmalıdır.
  Ana noktalar
  Mayınlara dokunmayın! Tehlikeli bölgelere girmeyin!
• Bir mayını fırlatmayın veya bir mayına herhangi bir şey fırlatmayın.
• Bir mayını/ PSK’yı tekmelemeyin veya vurmayın.
• Güvenli olduğundan kesinlikle emin olmadığınız sürece hiçbir nesneye dokunmayın. Bubi tuzağı olabilir.
• Bir mayını sökmeye veya bir bölgeyi mayınlardan arındırmaya kalkışmayın.
• Diğer insanları mayınlara dokunmamaları konusunda uyarın.
• Diğer insanların mayınlı alanlara girmelerini engelleyin.
• Bir mayını/ PSK’yı suya fırlatmayın.
• Bir mayını/ PSK’yı yakmayın.
• Bir tuzak teline yakın hiçbir yere gitmeyin, çünkü çevredeki bölge de mayınlı olabilir.
• Hurda metal için mayınları/ PSK’ları toplamaya kalkışmayın.
• Bölgede yaşayan insanlara güvenli yollar konusunda danışın
  Güvenli bir yol, sıkça kullanılan ve mayın veya PSK içermediği bilinen bir yoldur. Evinden uzakta seyahat eden biri, mayınlı bölgelerin konumunu düzenli olarak sormalıdır, çünkü bu konumlar değişebilirler. Yakında ikamet eden kişiler hangi güzergahların güvenli olduğunu ve hangilerinin olmadığını bilirler, ancak emin olmak için birkaç kişiye sormak gerekli olabilir.
  Mümkün olduğunca gündüz yolculuk etmeye çalışılmalıdır, çünkü gece uyarı işaretlerini ve ipuçlarını görmek daha zordur. Ayrıca, mayınlar çoğunlukla geceleri yerleştirilir. Genellikle mayınlar gündüzleri sökülse de, askerler bazen bunu yapmayı unutabilirler.
  Ana noktalar
• Bölgede yaşayan insanlara güvenli yolların hangileri olduğunu sorun.
• Mümkün olduğunca gündüz seyahat etmeye çalışın.
• Bir yolun veya patikanın güvenli olduğundan emin değilseniz, o yolu veya patikayı kullanmayın ve daha güvenli bir güzergah araştırın.
• Güvenli yolda kalın
  Potansiyel olarak tehlikeli olan bölgelerde seyahat ederken, bir kişi hiçbir koşul altında güvenli yoldan ayrılmamalıdır, tuvalete gitmek için bile olsa. Her zaman mayınların varlığına ilişkin ipuçları arayın. Örneğin, neden yakındaki ağaçlarda hâlâ birçok meyve var? Çünkü belki de güvenli yol ile meyve ağaçları arasındaki bölgede mayınlar vardır. Mayınlı olma ihtimali olan bölgelerde bir arada seyahat eden insanlar, doğrudan yolun ortasından tek sıra halinde yürümelidir ve her bir kişi arasında en azından bir metre mesafe olmalıdır, çünkü mayınlar genellikle yolun kenarlarına yerleştirilirler.
  Ana noktalar
• Güvenli yolda kalın.
• Yolun kenarından yürümeyin.

Mayın/ PSK içermesi muhtemel olan bölgelerden kaçının
Bazı bölgelerin mayınlı olma ihtimali diğerlerine oranla daha fazladır. Çatışma gerçekleşmiş bölgelerden ve askeriye tarafından çitle ayrılmış bölgeler ve terkedilmiş askeri kampların çevresindeki bölgeler de dahil olmak üzere, stratejik askeri mevkilerden kaçının.
Ana noktalar
Aşağıdaki bölgelerin yakınlarında özellikle dikkatli olun:

• Askeriyenin terk edilmiş ileri karakolları, kontrol noktaları, siperleri veya hendekleri.
• Önemli fiziksel altyapı içeren bölgeler.
• Uzun zamandır insanların o bölgeye girmediğine dair izler bulunan yıkılmış veya yabani bitkilerle örtülü alanlar veya yerler.
• Terkedilmiş köyler.
• Askeri üsler, yüksek güvenlikli mevkiler, potansiyel askeri hedefler.
• Depolar.
• Mağara girişleri.
• Köprüler ve çevrelerindeki bölgeler.
• Doğal olarak kuytuda kalan alanlar.
• Su kaynakları, kuyular, nehir kıyıları.
• Uyarı işaretlerini tanıyabilecek durumda olun ve asla mayın ikaz işaretlerini çıkartmayın
  Elbette ki, mayın yerleştiren bir kişi mayının varlığına dair açık bir işaret bırakmaz. Fakat başka birisi, başkalarını tehlikeye karşı uyarmak için geçici bir işaret bırakmış olabilir. İnsanlar, çalıştıkları ve yaşadıkları bölgelerde kullanılan uyarı işaretlerinin en yaygın türlerinin farkında olmalıdırlar. Yine de, şu gerçeği vurgulamak gerekir: eğer açık bir uyarı işareti yoksa, bu durum söz konusu bölgenin güvenli olduğu şeklinde algılanmamalıdır. Örneğin bazen insanlar, diğer insanlar üzerindeki etkilerini düşünmeden mayınlı alan uyarı işaretlerini kaldırırlar.
  Plastik bir tabela, hasar görmüş bir çatıyı onarmak için uygun bir materyal parçası olarak görülebilir; mayın uyarı işaretlerinin tahta kazıkları, ocak ateşini başlatmak için ideal görünebilir; metal tabelalar su taşımak için kolayca kova şekline dönüştürülebilir ve bazı insanlar giriş kapılarının üzerine kurukafa işareti asmaktan hoşlanabilirler. (Bazı insanlar bu tür bir işaretin kötü ruhları kovacağına inanır). Çocuklara ve aynı zamanda da yetişkinlere uyarı işaretlerini çıkartmamaları gerektiği söylenmelidir ve bunun neden önemli olduğu anlatılmalıdır.
  Ana noktalar
• Uyarı işaretlerinin alışılmış biçimlerinin farkında olun.
• Eğer bir uyarı işareti görürseniz, bölgenin mayınlı bir bölge olduğunu farz etmelisiniz. Geldiğiniz tüm yolu geri dönmeli ve daha güvenli alternatif bir güzergah bulmalısınız.
• Bölgedeki mayın uyarı işaretlerini yerinden çıkartmayın.
• Eğer hiçbir uyarı işareti yoksa, bölgenin güvenli olduğunu farz etmeyin.

Uyarı ipuçlarını tanıyabilecek durumda olun
Tehlikeli bölgeler genellikle mayınsız bölgelerden pek farklı görünmez. Mayınları görmek zordur. Gömülmüş veya ağaçların ya da uzun çalıların arasına bırakılmış olabilirler. Buna rağmen, bölgede kara mayınlarının bulunduğuna dair ipuçları olabilir. İpuçları, hava koşulları nedeniyle açığa çıkmış bir mayın veya insanların veya hayvanların kemikleri gibi oldukça aşikar ipuçları olabilir. Bununla birlikte, bitkilerin büyüme biçimlerinde küçük bir değişiklik, küçük bir tümsek gibi hemen göze çarpmayan ipuçları da olabilir. Eğer bir kişi uyarı ipucu olabilecek herhangi bir şey görürse, bölgenin mayınlı olduğunu varsaymalı, geri dönmeli ve daha güvenli alternatif bir yol bulmalıdır.
Ana noktalar

• Aşağıdakiler olası mayın uyarı ipuçlarıdır:
• Yaralı veya ölü hayvanlar.
• Kısmen görünür olmuş bir mayın.
• Sağlam veya kırılmış bir tuzak teli.
• Yerden dışarı çıkmış veya yerde uzanmış bir fitil.
• Yerde duran bir mayın paketi kutusu veya mayın ambalaj kağıdı.
• Bitkilerde alışık olunmayan bir değişiklik, alışık olunmayan bir tümsek, toprağın veya kumun bir taraftan başka bir tarafa taşınması dolayısıyla oluşmuş küçük bir çukur.
• Bombaların açtığı çukurlar, şarapnel parçaları veya kurşun kovanları gibi çatışma işaretleri.
• İnsanların o bölgede yakın zamanda yolculuk yaptıklarına dair izlerin olmaması.
• Eğer hiçbir uyarı ipucu görmezseniz, o bölgenin güvenli olduğunu varsaymayın.

●  Bir kara mayınıyla/ PSK ile karşılaşırsanız ne yapmalısınız?
İşaretleyin ve raporlayın
Çocuklara, eğer bir PSK veya mayınla karşılaşırlarsa, mevkisini hükümet yetkililerine, ebeveynlerine, öğretmenlerine, köy liderlerine, polise, ordu personeline veya en yakındaki mayın temizleme birimine bildirmeleri gerektiği anlatılmalıdır. Bazı programlar insanlara, başkalarını da tehlike karşısında uyarmak için karşılaştıkları mayını işaretlemelerini salık verir. Bununla birlikte, bu tarz bir işaretleme çabasının tehlikeli olabileceği de tartışılmaktadır. Çünkü, kişi uygun bir işaret bulmalı ve yerleştirmelidir ve bu, mayının ve belki de başka mayınların da bulunduğu bölgede kalacağı anlamına gelir. Ayrıca, işaretin mayınla ilgili olduğu başkaları için açık olmayabilir.
Eğer işaretlemeyi salık verme yönünde bir karar alındıysa, öncelikle teknik uzmanlara danışılmalıdır. Ardından insanlara, basitçe kitle iletişim araçları veya medya sunumları ile değil uygulamalı egzersizler aracılığıyla uygun prosedürler gösterilmelidir. İnsanlara, geçici uyarı işaretleri yapmalarının en iyi yolları doğrudan öğretilmelidir. Geçici bir uyarı işareti yapmak için ot veya dal toplamak amacıyla güvenli olan bir yolu terk etmemeleri konusunda uyarılmalıdırlar. Herhangi geçici bir işaret, çocuklar tarafından bile mayın uyarısı olarak algılanacaktır. Ayrıca, kolayca görünür olması için yeterince büyük ve hava koşullarına veya hayvanlarca tahrip edilmeye karşı dayanıklı olması için yeterince sağlam olmalıdır.
İşaretler, şüphelenilen alan içine yerleştirilmemelidir.  İnsanlara, tek tek mayınları işaretlememeleri, bunun yerine, güvenli bölge içinde açık bir işaret bırakmaları söylenmelidir. Bu, daha sonra mayın temizleme görevlilerince kullanılabilir ve söz konusu yolda seyahat edecek insanlar için bölgeye girmemeleri konusunda bir uyarı olarak iş görebilir.
Ana noktalar

• Tehlikeli bölgenin konumunu yetkililere bildirin.

Eğer işaretlemeyi salık verme yönünde bir karar alındıysa, öncelikle teknik uzmanlara danışılmalıdır. Ardından insanlara, basitçe medya teknikleriyle değil uygulamalı egzersizler aracılığıyla uygun prosedürler öğretilmelidir.

• İşaretleri açık ve herkes tarafından tanınabilir biçimde yapın.
• İşaret yapmak için malzeme toplamak amacıyla güvenli bir yoldan ayrılmayın.
• İşaretleri yeteri kadar sağlam yapın ki dayanıklı olsunlar. 

●  Kendinizi mayınlı bir bölgede bulursanız ne yapmalısınız?
Hareketsiz durun ve bekleyin
Eğer bir çocuk bir uyarı ipucu fark ederse (örneğin, görünür olmuş bir mayın veya bir mayının patladığı bir yerde oluşmuş bir çukur), mayınlı bir bölgede olduğunu varsaymalıdır. Bir çocuk için en iyi çözüm, hareketsiz durup yardım istemesi ve yardım gelene kadar da beklemesidir. Özellikle tehlikeli bölgelerde, çocuklar nereye gittikleri ve ne zaman dönmeyi düşündükleri konusunda birini mutlaka bilgilendirmelidir. Bu, gerektiği zaman kurtarma sürecini hızlandırmaya yardımcı olacaktır.
Ana noktalar

• Bir kişiye nereye gittiğiniz ve ne zaman döneceğiniz konusunda bilgi verdiğinizden emin olun!
  Kendini mayınlı alanda bulan bir şunları yapmalıdır:
• Yürümeyi hemen bırakın.
• Yakında olabilecek insanları bağırarak uyarın, “Yürümeyi durdurun! Burada mayınlar var!”
• Yardım isteyin.
• Yardımın gelmesini bekleyin.
• Gereksiz riskler almayın.

3.1.2 Ders materyalleri ve yöntemleri geliştirmek
 
Özet geliştirme, öğretmenler ve öğrenciler için ders materyallerinin ve yöntemlerinin tasarlanmasını ve üretilmesini içerecektir. Ders materyallerinin geliştirilmesinde, MRE’yi devam eden konuların içine entegre etme veya tek başına bir konu olarak ele alma, ya da bu yöntemlerin bir bileşimini uygulama konusunda aldığınız karar yol gösterici olacaktır.

MRE’nin Tek başına ele alınması durumunda ders materyalleri
MRE’nin tak başına ele alındığı çoğu ülkede, eğitim yetkilileri okullara dağıtılan ve öğretmenlerin hakkında eğitim aldıkları “okul-paketleri” geliştirmiş bulunmaktadırlar. MRE okul-paketleri genellikle aşağıdaki öğelerden bazılarını içerirler:

• Temel MRE mesajları, öğrenci değerlendirme yöntemleri, ders planları ve okul dışı etkinlikler için fikirler, öğrenme ve öğretme hedefleri ve değerlendirme için kılavuz ilkeler içeren öğretmen rehberleri;
• Ülkede kullanılan mayın işaretlerinin örnekleri, sınıfa asılması ve öğrenilenleri hatırlatmaya yardımcı olması için posterler ve broşürler gibi görsel materyaller. Broşürler, evlerine götürmeleri ve öğrendiklerini aile üyeleriyle paylaşmaları konusunda kendilerine yardımcı olmaları için genellikle çocuklara da verilirler;
• Genellikle yerel çevrenin dışından durumları gösterebilen ve bu yüzden de çocuklar için bazen çok daha teşvik edici bir eğitim aracı olarak kullanılan işitsel – görsel materyaller;
• Sınıfa asılmak ve grup egzersizlerinde veya bireysel egzersizlerde kullanılmak üzere sanatsal ve yazınsal materyaller;
• Birbiri ardından gelen, birleştiğinde bir öykü anlatan ve çocukların doğru sırasına koyması gereken resimleri gösteren resim tahtaları;
• Öğrenme deneyimini daha eğlenceli hale getirmek için özel olarak tasarlanan MRE tahta oyunları; ve
• Basılı MRE mesajlarını içeren öğrenci etkinlik kitapları.

MRE paketlerinin geliştirilmesi, açık bir biçimde öğrenme ve öğretme hedefleriyle bağlantılı olmalıdır ve ders planlarının yerel duruma uyarlanmasına olanak vermelidir. MRE paketleri ve konu materyali öğretmenlerin, mayın problemi ile ilgili olarak çocukların sahip oldukları mevcut bilgiyi, tutumları ve yaptıkları uygulamaları değerlendirmelerine olanak verecek bir yöntem sunmalıdır. Bu paket aynı zamanda, örnek ders planları, formal eğitim materyalleri ve aynı etkinliği veya dersi tekrarlamaya gerek kalmadan değişik yollarla öğretme ve öğrenme amaçlarını ele almaya olanak tanıyan farklı etkinlikler sunmak amacıyla, etkinlik temelli öğrenme için materyaller sunmalıdır.
MRE paketleri her zaman, hedeflenen gurubun konuştuğu dilde materyaller ve de değişik yaş grupları ve değişik dereceli sınıflara uygun kaynak materyaller içermelidir. Materyaller, etnik grupları ve kız ve oğlan çocuklarını eşit derecede temsil etme konusunda duyarlı olmalıdır. Topluluğu mayın tehlikesine karşı uyarmak için mayın mağdurlarının resimlerini kullanırken, engelli insanları da toplumun içine yerleştirmeye özen göstermelisiniz. Mayın kazası nedeniyle bir uzvunu kaybetmiş insanları, acınacak mağdurlar olarak göstermek yerine, topluma faydalı olacak becerilere sahip insanlar olarak lanse etmek önemlidir. Hatta engelli çocuklar için özel materyaller geliştirmeyi de düşünebilirsiniz.

MRE’nin entegre edildiği ders yöntemleri
MRE’nin tek başına bir konu olarak ele alınmasında olduğu gibi, MRE mesajlarının diğer ders konularına entegre edilmesi durumunda da öğretmenler için kılavuz ilkeler geliştirilmesi gerekir. Bu kılavuzlar, MRE’nin temel mesajlarını, ders planları ve etkinlikleri için fikirleri, öğrenme ve öğretme hedeflerini ve değerlendirme rehber ilkelerini içerir.
MRE mesajlarını diğer konuların içine dahil etmek, mevcut okul müfredatının ve bu müfredatın genel öğrenme hedeflerinin tam bir analizini gerektirir. Ayrıca, ülkede kullanılan öğretme yöntemleri konusunda bilgisi olan yerel öğretmenleri de içeren bir danışman grubunu oluşturulmasını gerektirir. MRE mesajlarını mevcut ders konularının içine yerleştirmek için ana noktaların geliştirilmesi, yerel biçimde yapılmalıdır. Başarılı bir şekilde kullanılan kimi etkinlikler şu şekilde sıralanabilir:3
• Dil derslerinde, dili anlama ve heceleme çalışmalarında yardımcı olması için MRE materyalleri, broşürleri, posterleri veya mayın eylemiyle ilgili herhangi bir yazılı materyal kullanın.
• Yaratıcı yazma etkinliklerinde çocuklardan, kara mayınları ve mayınların yerel bölgede veya ulusal düzeyde etkileri üzerine öyküler, şiirler, kompozisyonlar veya şarkılar yazmalarını isteyin.
• Sınıf tartışması için konu olarak kara mayınları problemini kullanın.
• Coğrafya derslerinde, kara mayınlarından etkilenmiş olabilecek bölge türlerini ve mayınlardan etkilenen insanların demografik özelliklerini çalışın. Çocuklar, yaşadıkları bölgede mayından etkilenmiş bölgelerin haritasını ve uyarı işaretlerini çizebilir.  Bu bölgelere yaklaşılmaması gerektiğini tekrar tekrar hatırlatın.
• Matematik derslerinde mayın eylem programından veriler içeren egzersizler yapın: Örneğin, bir mayın sökücüsü bir günde beş metrelik bölgeyi temizleyebiliyorsa, 100 metrekarelik bir alanı kaç günde temizler? Aynı zamanda, yerel mayın temizleme takımlarının büyüklüğü ve ülkede mayınlanmış arazinin tahmini miktarı üzerine de hesaplamalar yapabilirsiniz.
• Resim derslerinde çocuklardan, kara mayınlarının ve kara mayınlarından etkilenmiş olabilecek bölgelerin resimlerini çizmelerini isteyin.
• Drama derslerinde çocuklardan, çocukların mayın bulduğu bir durumu canlandırmalarını isteyin.
• Özel okul günlerinde çocukların, ziyaretçilere ve velilere sunulmak üzere kara mayınları konusu hakkında sergiler veya sunumlar organize etmelerini sağlayan.

Temel mesajları, materyalleri ve etkinlikleri değişik sınıflar ve yaş grupları için uyarlamak
MRE, ister var olan konuların içine entegre edilmiş ister tek başına ele alınmış olsun, özetin, değişik yaş gruplarına ve okul sınıflarına uygun hale gelebilmesi için uyarlanması gerekir. Değişik sınıf dereceleri için birçok MRE paketinin geliştirilmesi mümkün değilse bile, çocukların okul kariyerleri boyunca konuyla ilişkili olmalarını sağlayacak ardışık bir plan ve her yaş grubu için geliştirilmiş mesajlar sunmak önemlidir. Sadece bir sınıf derecesinde öğretmek yeterli değildir, çünkü sosyal farkındalık yaratma ve okul içinde tutum değişikliğine yol açma süreci, zaman içinde tekrarlama ve pekiştirme gerektiren uzun bir süreçtir.
Farklı ülkelerde çocuklar farklı yaşlarda okula başlayıp mezun olsa da, ders mesajlarının ve materyallerinin uyarlanmasını gerektiren, değişik okul sınıflarıyla bağlantılı üç genel yaş grubu vardır.4
Okul öncesi eğitim, genellikle 3 yaşından 6 yaşına kadar olan çocukları içerir. Bu yaş grubundaki çocuklar, soyut kavramları içselleştirme konusunda genellikle daha az beceriklidir. Muhakemeleri, formal eğitim ve deneyim üzerinden değil, daha çok algılarla ve duygularla yönetilir. Sonuç olarak, bu yaş grubundaki çocuklar için nesneleri ve konuları sınıflandırmak, bir tehlikeyi veya işareti diğerinden ayırmak zordur. Ancak şunu belirtmek de önemlidir: eğer bu yaş grubundaki çocuklar MRE mesajlarını etkili bir biçimde alırlarsa, güvenli davranışların gündelik yaşamlarının bir parçası olması oldukça muhtemeledir. Okul öncesi eğitimdeki çocuklar için MRE mesajlarının oldukça basit olması gerekir. Bu çocuklara mayınlar ve PSK hakkında çok fazla bilgi vermekten kaçınmalısınız.
İlköğretim, genellikle 6 ile 12 ya arasındaki çocukları kapsar. Bu yaş grubundaki çocuklar, dünyayı ve dünyayla aralarında olan ilişkiyi sınıflandırmaya başlamışlardır. Kavramları anlama ve mantık kullanma konusunda daha beceriklidirler. Genellikle, eski deneyimleri ve geçmişte yaptıkları eylemlerinin sonuçları üzerinden kararlar alma sürecine girmişlerdir. Buna karşın, bu yaş grubundaki çocuklar hızlı davranır ve bir şeyi yapmadan önce bunun üzerine düşünmeyebilirler. Duygusal yanıtlarla güdülenebilir ve sık sık, kendilerine güvenlik ve tehlike ile ilgili öğretilenlere bakmaksızın hareket edebilirler. Bu yaş grubundaki çocuklar mayınların ve PSK’nın teknik özellikleri ile ilgili sorular sormaya başlamış olabilir, fakat teknik detaylar vermekten kaçınmak ve temel güvenlik mesajlarına odaklanmak önemlidir.
Ortaöğretim, genellikle 12 ile 17 yaş arasındaki, yetişkin olmaya ve daha fazla sorumluluk almaya başlamış çocukları kapsar. Bu yaş grubundaki çocukların mantıksal bir şekilde düşünmek için çok daha fazla kapasiteleri vardır ve kararlarını verirken kullanabilecekleri çok daha fazla geçmiş deneyim ve bilgiye sahiptirler. Kendilerine ve kendi yerel konumlarına en uygun MRE mesajlarının içeriğini ve biçimini belirlemeye bile başlayabilirler.
Ortaöğretim çocukları için mesajlar daha karışık olabilir. Tehlikenin yapısıyla ilgili genel bilgiler (bölgede bulunması muhtemel olan mayın ve PSK türleri), diğerlerinin tehlikeyi önlemek için neler yaptığı (mayın temizleme ve kara mayınlarının yasaklanması için savunuculuk çalışmaları) ve mayınlı bir bölgede nelerin yapılması gerektiğine dair bilgiler verilebilir.
Aşağıda, her yaş grubu için uygun olan temel mesajların bir özetini bulabilirsiniz. Buna rağmen, bu mesajların, yerel mayın durumuna ve çocukların bilgi, tutum ve davranışlarına göre yerel bir şekilde geliştirilmesi ve uyarlanması gerektiğini vurgulamak gerekir.

YAŞA VE SINIFA GÖRE MESAJLAR

OKUL ÖNCESİ
3 – 6 yaş arası
• Güvenli bölgelerde kalın.
• Yetişkinlere, güvenli bölgelere gidebilmek için yön sorun.
• Uyarı işaretlerini tanıyın.
• Bilmediğiniz nesnelere dokunmayın.
• Eğer tehlikeli bir bölgedeyseniz yardım için bekleyin. Hareket etmeyin!
• Eğer bir mayın kazası geçirirseniz koşmanız ve oynamanız çok zor olacaktır. O yüzden risk almayın.
• Öğrendiklerinizi ailenize anlatın.

İLKÖĞRETİM
6 – 12 yaş arası
• Güvenli bölgelerde kalın.
• Yetişkinlere, güvenli bölgelere gidebilmek için yön sorun.
• Davet edilmediğiniz sürece mayın temizleme ekiplerine yaklaşmayın.
• Uyarı işaretlerini tanıyın ve yerlerinden oynatmayın.
• Uyarı ipuçlarını tanıyın. Bilmediğiniz nesnelere yaklaşmayın veya dokunmayın.
• Eğer tehlikeli bir bölgedeyseniz yardım için bekleyin. Hareket etmeyin!
• Eğer bir mayın kazası geçirirseniz ölebilir veya sakat kalabilirsiniz. O yüzden risk almayın.
• Öğrendiklerinizi ailenize ve arkadaşlarınıza anlatın.

ORTAÖĞRETİM
12 – 17 yaş arası
• Güvenli bölgelerde kalın.
• Yetişkinlere, güvenli bölgelere gidebilmek için yön sorun.
• Davet edilmediğiniz sürece mayın temizleme ekiplerine yaklaşmayın.
• Uyarı işaretlerini tanıyın ve yerlerinden oynatmayın.
• Uyarı ipuçlarını tanıyın.
• Bilmediğiniz nesnelere yaklaşmayın veya dokunmayın.
• Eğer tehlikeli bir bölgedeyseniz yardım için bekleyin. Hareket etmeyin!
• Eğer tehlikeli bir şey görür veya tehlikeli bir bölge hakkında duyum alırsanız, yetkililere bildirin.
• Eğer bir mayın kazası geçirirseniz ölebilir veya sakat kalabilirsiniz. O yüzden risk almayın.
• Öğrendiklerinizi ailenize ve arkadaşlarınıza anlatın.
• Tehlikeyle mücadele etmek için neler yapabileceğinizi öğrenin (savunuculuk çalışması, farkındalık yükseltme, vb.)

Temel mesajlar gibi, farklı materyaller ve eğitim ve öğretim için farklı yöntemler de değişik yaş ve sınıf grupları için uygun olacaktır. Kullanılan materyallerin ve yöntemlerin katılımcı olmalarını sağlamak da önemlidir. Katılımcı öğrenme, çocukların, ilkeleri ve gerçekleri kendi kendilerine ortaya çıkardıklarında daha iyi öğrendikleri fikri ve keşfetme ilkeleri üzerinde temellendirilmiş bir yaklaşımdır. Dersler bilgi artırma konusunda faydalıdır. Fakat, daha etkileşimli ve kişiselleştirilmiş yöntemler, anlayış yükseltme ve davranış değişikliğini teşvik etme konusunda daha büyük şansa sahiptir. Yöntemler ve etkinlikler, çalıştığınız okul sisteminde rutin olarak kullanılan yöntemlere belirli bir dereceye kadar bağlı olarak belirlenecek olsa da, aşağıda MRE programları için bazı etkileşimli öğrenme etkinlikleri örneklerini bulabilirsiniz:

YAŞ VE SINIFA GÖRE ETKİNLİKLER

OKUL ÖNCESİ
3 – 6 yaş arası
• Resim dersleri, basit posterler ve çocukların mayın ve PSK hakkında izlenimlerini çizdikleri resimler.
• Şarkı söyleme.
• Öykü anlatma.
• Acı veya dehşet görüntüleri göstermeyen, hafif videolar.
• Basit tahta oyunları.
• Resim tahtaları ve ardışık kart.

İLKÖĞRETİM
6 – 12 yaş arası
• Drama ve rol oynama, kukla tiyatrosu yapma.
• Uyarı posterleri yapma, mayın uyarı işaretlerini boyama.
• Güvenli ve tehlikeli bölgelerin, güvenli ve tehlikeli etkinliklerin resimlerini çizmek ve basit haritalarını yapmak.
• Mayınlar hakkında şarkılar yazmak ve söylemek.
• Bir ortopedi merkezini ziyaret etmek.
• Mayın temizleme çalışmasını gösteren daha detaylı video.
• Diğer insanlar için uyarı mesajları geliştirmek.

ORTAÖĞRETİM
12 – 17 yaş arası
• Drama ve rol oynama, tiyatro oyunları yapma.
• Uyarı posterleri yapma, mayın uyarı işaretlerini boyama.
• Kompozisyon ve kısa öykü yazma.
• Güvenli ve tehlikeli bölgelerin haritalarını çizme.
• Denetim ve gözetim altında, bir mayın temizleme takımını ziyaret etme.
• Bir ortopedi merkezini ziyaret etme.
• Mayın temizleme ve mayınların yasaklanması için savunuculuk çalışmalarını gösteren daha detaylı videolar.
• Diğer insanlar için uyarı mesajları geliştirme.
• Broşürler ve uyarı posterleri geliştirme.
• Mayınların kullanımı ve etkileri üzerine formal tartışmalar.

Daha fazla okuma için, UNESCO ve Save the Children (Çocukları Koruyun), çocuklar için değişik MRE mesajlarının, etkinliklerinin ve yöntemlerinin iyi örneklerini içeren yayınlar üretmişlerdir.
• Mayın Farkındalık Eğitimi, Bir Ülke Gözden Geçirmesi ve Bosna için Müfredat Kılavuz İlkeleri (Mine-Awareness Education, A Country Review and Curriculum Guidelines for Bosnia), yazan Pamela Baxter, Jennifer Fisher ve Gonzalo Retamal, 1997, UNESCO’dan elde edilebilir (www.ibe.unesco.org/publications/baxter.htm); ve
• Mayınlar – Dikkat Edin! Çocuklara Güvenli Davranışı Öğretmeye Başlamak (Mines – Beware! Starting to teach Children Safe Behaviour), Save the Children tarafından 1997’de yazılmıştır ve söz konusu kurumdan temin edilebilir (e-posta: info@rb.se).

3.1.3 Öğretmen Eğitimi

Öğretmen eğitimi, MRE’yi okul müfredatına dahil etmeye çalışan her programın başarısı için ana önemdedir.  MRE paketlerini veya öğretmen rehberlerini dağıtmak yeterli değildir. Sadece dağıtmak, kaynakların unutulmasına, küçümsenmesine veya yanlış uygulanmasına neden olabilir. Kötü bir şekilde aktarılan MRE mesajları çocuklar için tehlikeli olabilir ve temel mesajların doğru bir şekilde anlaşılması ve aktarılması çok önemlidir.
Okul temelli bir program genellikle aşamalı olarak geliştirilecektir ve önceden seçilen bir okul kümesinde materyallerin, öğretme yöntemlerinin ve de bunların öğrencilerin davranışları ve becerileri üzerindeki etkilerinin test edileceği bir pilot uygulama veya test etme aşaması içerecektir. Bu okullardaki öğretmen eğitimi tek tek her okulu ziyaret edip açıklamalarda bulunacak bir sosyal hizmet ekibi tarafından üstlenilebilir. Veya okul kümesi için eğitim tek bir yerde yapılıp ardından izleme ziyaretleri gerçekleştirilebilir.
Pilot program tamamlandıktan ve uyarlandıktan sonra, öğretmen eğitimi genellikle hizmet öncesi eğitimin bir parçası olarak gerçekleştirilebilir. Fakat bunun yanında, eğer program coğrafi olarak daha sınırlıysa, değişik okul kümelerinde bir sosyal hizmet ekibi ile yapılmaya devam edebilir.
Eğitim, öğretmenlerin kara mayını ve kara mayınlarının çocuklar ve topluluklar üzerindeki etkisi konusundaki ilgisine, becerisine ve bilgisine odaklanmalıdır. Ayrıca, çocuklara kara mayını ve PSK problemlerini öğretirken katılımcı bir yöntem kullanılmasını ve öğretmenlerin, çocukların kara mayını problemiyle ilgili bilgi, tutum ve davranışlarını değerlendirme kapasitelerine sahip olmalarını sağlamak için, öğretme yöntemlerine güçlü bir biçimde odaklanmak gerekir. Son olarak eğitim, okullara dağıtılabilecek değişik materyaller ve bu materyalleri yerel durumlara uyarlamak için kullanılacak yöntemler üzerinden verilmelidir. Öğretmenlere kendi çalışma alanlarında kara mayınları ile ilgili daha fazla bilgiye sahip olmaları konusunda yardımcı olmak da gerekir.

3.2. Çocuklar için MRE: Kamboçya örneği

İlginç bir proje – Çocuklar için Mayın Riski Eğitimi (ÇMRE) – Kamboçya’da EQUIP projesi kapsamında World Education in Cambodia (Kamboçya’da Dünya Eğitimi) tarafından gerçekleştirildi.5 EQUIP (Educational Qaulity Improvement Program – Eğitim Kalitesini Artırma Programı), USAID’in dünyada çapında eğitimi geliştirmek için yaptığı çalışmaları destekleyen programların, yöntemlerin ve etkinliklerin bir bileşkesidir. MRE, EQUIP1 (Eğitim Kalitesini Sınıflar, Okullar ve Topluluklar Üzerinden Geliştirmek) başlığı altında ele alınmaktadır.
EQUIP1, sınıf eğitiminin kalitesini ve öğrenci seviyesini artırmak için tasarlanmış çok yönlü bir programdır. Okula hazırlık için erken çocukluk dönemi gelişiminden, ilk ve ortaöğretime, temel yetişkin eğitiminden meslek öncesi eğitime ve hayat becerileri kazandırmaya kadar eğitimin tüm seviyeleri için tasarlanmıştır. Etkinliklerin çok değişik biçimleri bulunmaktadır: öğretmenlere ders içeriği ve yol gösterici etkinlikler konusunda destek vermek, öğretmen performansı için ilkesel destek, okul yönetimini ve altyapısını geliştirmek için topluluk katılımı, vb. EQUIP2 Politikalar, Sistemler ve Yönetim ile ilgilidir. EQUIP3 ise Öğrenen ve Gelir Kazanan Okul Dışı Gençlik hakkındadır.

3.2.1 Hedef Grup

Projenin hedef grubu, kuzeybatı bölgelerindeki ilköğretim çocukları ve okul dışı çocuklardı. Söz konusu bölgeler, Kamboçya’daki mayın kazalarının %80’inin gerçekleştiği, mayınlardan en fazla etkilenen bölgelerdir. Okullardaki çocuklara okul etkinlikleri ile, okul dışındaki akranlarına ise akran eğitimi ve topluluk temelli farkındalık artırma etkinlikleri ile ulaşıldı. Öğretmenler, yerel hükümet görevlileri ve topluluk üyeleri ise ikincil hedef grubu oluşturdu.

3.2.2 Malzeme/ fiziksel kaynaklar

Okul temelli etkinlikler sınıf içinde, posterler, öykü kitapları, videolar, haritalar, alfabe kartları, defterler ve kalemler kullanılarak gerçekleştirildi ve kullanılan materyallerin tamamı proje tarafından sağlandı. Okul dışındaki çocuklar için kullanılan materyaller ise posterler, öykü kitapları, çıkartmalar, video ve defterlerdi. Topluluk liderlerine, okul öğretmenlerine ve okul dışında kalmış çocukların liderlerine tişörtler verildi. Topluluk temelli etkinlikler, kamu mekanlarında gerçekleştirildi ve bu etkinliklerde videolar, kuklalar, müzik aletleri ve posterler kullanıldı.

3.2.3 Maddi kaynaklar ve insan kaynakları

Proje için fon UNISEF, McKnight Vakfı ve World Education tarafında sağlandı ve okullardaki tüm kaynak materyalleri ve etkinlikleri karşıladı. Eğitime katılan öğretmenlere, ulaşım ve yemek giderlerini karşılaması amacıyla günlük bir harcırah verildi. Projenin amaçlarından biri, Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın proje yürütme konusundaki kapasitesini artırmak ve böylece ÇMRE projesinin okul sistemi içinde kurumsallaşmasını sağlamaktı. Bu, eğitim yönetiminin değişik boyutlarında ve hizmet içi ve hizmet öncesi öğretmen eğitimi aracılığıyla uygulanacak geniş kapsamlı bir eğitim gerektiriyordu.
Bakanlığın çalışanları, proje izleme, değerlendirme, çocuklar arası eğitim yöntemleri (aşağıda Bölüm 4’e bakınız) ve müfredat geliştirme konularında eğitim atölyelerine katıldılar. World Education ve paydaşları, Bakanlık çalışanlarıyla birlikte öğretmen eğitimini, akran eğitimini, topluluk etkinliklerini, projenin izlenmesi ve değerlendirilmesi gerçekleştirmek için saha çalışması yaptılar.

3.2.4 Topluluk mobilizasyonu

Proje, yerel okul/topluluk komitelerini, komitelerin topluluk genelinde yapılan MRE etkinliklerine dahil olmalarına yardımcı olmak amacıyla, kapasite yükseltme hizmetleri ve materyal yardımıyla destekledi. Okul/topluluk komiteleri, okul dışındaki çocukları hedefleyen sosyal hizmet eğitim etkinliklerini yürütmek için öğretmenlerle ve öğrencilerle ortaklaşa çalıştılar. Her komite, her bir yerel topluluk tarafından kutlanan Ulusal Günün anısına MRE etkinlikleri düzenledi.

3.2.5 Müfredat

İlköğretim öğrencileri için, Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı Pedagojik Araştırma Enstitüsü ile ortaklığa gidilerek MRE için bir ulusal müfredat geliştirildi. Müfredat, hedeflenen tüm bölgelerde test edildi, gözden geçirildi ve uygulandı. Müfredata, öğretmen rehberi el kitabını ve öğretme kılavuz ilkelerini içeren bir öğretmen eğitim programı eşlik etti. ÇMRE projesi aynı zamanda, Öğretmen Okullarında okuyan öğretmen adayları için de, Bakanlığın Öğretmen Eğitimi Bölümü ile birlikte bir MRE programı geliştirdi. 

3.2.6 Müdahaleleri  programlama: etki ve etkenlik

Erişim
Proje, mayınlardan en çok etkilenen bölgelere ulaştı. Bu bölgelerin bazıları aynı zamanda Kamboçya’nın en uzak ve yoksul bölgeleri arasında sayılıyor. Uzaklıklarından dolayı, hedeflenen bölgelerdeki çoğu okul eğitim alanında önceden çok az destek görüyordu. Bu nedenle proje, yerel eğitim ofislerine genel desteğin giriş noktası olarak da hizmet verdi. Bu okullar içinde proje tüm öğretmenleri ve öğrencileri hedefledi. Kırsal alanlarda oğlan çocukları okullar içinde daha fazla yer alıyor olduklarından ve genellikle de daha üst sınıflarda daha fazla oğlan çocuğu olduğundan, okul için etkinliklerinde içsel olarak bir cinsiyet eşitsizliği mevcuttu. Bu durumu telafi etmek ve okul dışında kalmış yüksek sayıdaki nüfusun da (bazı bölgelerde okul çağındaki çocukların %50’si okula devam etmiyorlar) ihtiyaçlarını karşılayabilmek için, projenin sosyal hizmet etkinlikleri, okula devam etmeyen çocukları hedefledi ve bunu yaparken oğlan çocukları kadar kız çocuklarına da ulaşılmasına özel önem verildi.

Yürütme
Proje World Education ve Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından ortaklaşa yürütüldü. Merkezi, bölgesel, mahalli ve okul seviyesinde görev yapan ve projenin yürütme, izleme ve değerlendirme aşamalarında yer alan Bakanlık personeline geniş kapsamlı bir eğitim verildi. Projenin sonunda, ÇMRE projesinin tüm sorumluluğu tamamen Bakanlığa devredildi.

Nitelik
Projenin yaptığı müdahalelerin sürdürülebilirliği konusu, proje planının ve uygulamasının tüm boyutlarını yönlendirdi. Projenin paydaşları – çocuklar, topluluk üyeleri, öğretmenler, okul ve topluluk çalışanları, bölgesel ve mahalli düzeydeki eğitim görevlileri – çok çeşitli eğitim ve sosyal hizmet etkinliklerinin planlama, izleme ve değerlendirme aşamalarında yer aldılar. Yerel düzeyde bir izleme ve değerlendirme çerçevesinin kullanılması, etkinliklerin ve etkilerinin düzenli gözden geçirmesini kolaylaştırdı. İzleme ve değerlendirme çalışmalarının sonuçları, stratejilerin, müfredat materyallerinin ve öğretme yöntemlerinin düzenli biçimde yapılan güncellemelerini yönlendirdi.
Projenin temel hedeflerinden biri MRE’yi, formal eğitim sistemi aracılığıyla topluluk seviyesinde kurumsallaştırmaktı. Bu hedefe, Bakanlığın yerel görevlileri üzerinde özel olarak odaklanmış eğitim ve kapasite geliştirme etkinlikleri ile ulaşıldı. Bakanlık ile World Education arasındaki ilişki, bir Anlaşma Sözleşmesi’nin hazırlanması ve projeyi gözden geçirip yönlendirecek bir izleme komitesinin Bakanlık bünyesinde oluşturulmasıyla resmileştirildi.
Okul içi etkinliklerin topluluğa yönelik sosyal hizmet etkinlikleriyle bir arada yürütülmesi, mayın riski mesajlarının okul dışında kalmış çocuklara ve topluluğun geneline yayılmasını kolaylaştırdı. Okul çocukları, öğretmenlerce yönlendirilen eğitim çalışmalarına ve sosyal hizmet etkinliklerine katılarak, topluluğa ve okul dışında kalmış akranlarına mayın farkındalığı mesajlarıyla ulaşılmasında anahtar rol oynadılar.

3.2.7 Genel program etkinliği

Temmuz 2000 – Aralık 2002 arası dönemdeki program çıktıları
Proje, hedeflerine başarıyla ulaştı ve devam eden projenin tüm yürütmesi, Aralık 2002 tarihinde tamamen Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığına bırakıldı. Proje, aşağıdaki sonuçlara başarıyla ulaştı:
• MRE müfredatı sahada test edildi, gözden geçirildi ve ilköğretim okulları müfredatına tamamen dahil edildi.
• Okullarda hizmet veren 2.700’den fazla öğretmen, grup temelli, yoğun eğitim aldı.
• Okullarda hizmet veren 1.800’den fazla öğretmen, bilgileri tazeleyici eğitim ve destek aldı.
• 106.000’den fazla ilköğretim öğrencisi çocuk MRE’yi öğrendi.
• 38 hedef grup, mayın riskine karşı korunma konusunda topluluğa yönelik sosyal hizmet etkinliği yaptı.
• Köylerde yapılan sunumlar, okul dışında kalmış 11.000 gence ve 10.000’den fazla yetişkine ulaştı.
• Diğer sivil toplum kuruluşlarında çalışan 40’tan fazla kişi, MRE eğitimi aldı.
• Hedeflenmiş 38 okul grubunda çalışan kütüphaneciler ve kaynak merkezi yöneticileri, okul dışında kalmış gençlik için topluluk temelli sosyal hizmet etkinliklerini destekleme konusunda eğitim ve yönlendirme aldı.
• Okul Destek Komiteleri, sosyal hizmet etkinliklerini, özellikle de Mayın Farkındalık Günlerini düzenleme konusunda yardımcı olan 38 okul grubuyla işbirliği yaptı.

4. Çocuk çocuğa MRE

4.1 Çocuk çocuğa nedir?

Çocukları –ve elbette yetişkinleri- hedefleyen bir diğer yaygın metot “çocuk çocuğa” yaklaşımıdır. Bu bölüm, Londra’da Child-to-Child Trust tarafından yayınlanan Çocuk Çocuğa Mayın Risk Eğitimi kitabından uyarlanmaktadır.1 Orjinal çocuk çocuğa fikri daha büyük çocukların kendilerinden küçük kardeşlerine gösterdikleri ilginin geliştirilmesi ve desteklenmesiydi. Büyük çocukların sonradan aktarılabilecek ve uygulanabilecek sağlık mesajlarını öğrenmesi için okullar ideal yerler olarak görüldü. İnsanlar fikirleri uygulamaya geçirdiklerinde, çocukların sadece kardeşlerine bakmakla kalmadıklarını, aynı zamanda akranları, ebeveynleri ve hatta içinde yaşadıkları topluluklar üzerinde güçlü bir etkiye sahip olabildikleri açıkça görüldü. 
Çocuklar tarafından diğerlerine mesajların aktarılacağı yol, büyük ölçüde çocuğun deneyimlerine, becerilerine ve etkilemesi istenen gruba bağlı olarak değişir. Genelde çocuklar için ulaşılması en kolay grup kendi arkadaş grubu ve en zoru ise ebeveynleridir. Çoğu kültürde çocukların ebeveynlerine bir şeyler “öğretmesi” normal kabul edilmez. Bununla birlikte çocuklar ebeveynlerini dolaylı olarak  eğitmeye yardım eden ya da onların ek bilgi arayışına girmelerine esin veren aktivitelere dahil ederler. Bunun yanında, ebeveynler çocuklarından bilgi istediklerinde durum farklı olabilir; örneğin ebeveynlerin okur-yazar olmadığı ve çocuklarına önemli bilgi kaynakları olarak saygı gösterdikleri  topluluklarda. Okullara ek olarak, sağlık merkezleri ve sağlık projeleri (ör. hijyen hakkında) çocuk çocuğa aktiviteleri, çocukları sağlık eğitimine katmak ve problem çözme ve karar verme gibi yaşam becerilerini geliştirmek için yararlı bir yol olarak görmüşlerdir. Çocuklarla, sokaklar ya da mülteci kampları gibi, en zor şartlarda çalışan insanlar bile çocuk çocuğa aktivitelerin çocuklarda güven inşa ettiğini ve yaşamları üzerinde biraz kontrol kazanma ve yaşamlarını geliştirme yollarını tanımlamaları konularında onlara yardımcı olduğunu görmüşlerdir. 

4.2 Çocuk Çocuğa: öğrenmeye farklı bir yaklaşım

Öğrenmede çocuk çocuğa yaklaşımı,  aileleri, arkadaşları ve içinde yaşadıkları topluluk hakkında bilgilenmeleri ve onlara sağlık getirmeleri konularında çocukların tam katılımcı olmalarını gerektirir.  Bu kaliteli, derslik temelli sağlık eğitiminden dört ana açıdan farklıdır: 
1. Çocuk çocuğa yaklaşımı, geliştirme ve tasarlama aktivitelerine çocukların katılımını gerektirir.
2. Çocuk çocuğa yaklaşımı, çocukların karşılaştıkları problemlerden öğrendiklerini birleştirir ve onları sadece fikirsel olarak değil, sürecin bir parçası olarak evde ve topluluk içinde bu özel problemlerin çözümüne katılmaya davet eder.
3. Çocuk çocuğa yaklaşımı belirli bir zaman süresiyle sınırlandırılmamıştır.
4. Çocuk çocuğa yaklaşımı dışarıdan insanların var olan öğrenme ortamına katılmalarını gerektirir. 
Çocuk çocuğa yaklaşımının Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ile güçlü bağları vardır. Çocukların kendilerini etkileyen kararlara katılma haklarının gerçekten yürütülebilmesi için bu pratik bir yoldur.  
 
4.3 Çocuk çocuğa ve MRE

Pek çok çocuk için mayın riski yaşamsal ve hassas bir konudur. Mayınların riskleriyle ilgili öğretme süreci çocukların mayınlar hakkında önceki bilgileri ve duygularını tespit ederek başlamalıdır. Öğrenme aktiviteleri çocukların becerilerine, sahip oldukları bilgiye ve yaratıcılıklarına ve ayrıca tehlikeleri anlama yeteneklerine dayanmalıdır. Onlara güvendiğimizde çocuklar sorumlulukla davranırlar ve kendilerine ve diğer insanlara karşı saygı geliştirirler.   
Ne yazık ki bazı eğitim programları çocukların küçük ve dikkatsiz olduklarını vurgularken, diğerleri de “korku”yu öğretme aracı olarak kullanarak daha güvenli davranmaları için çocukların korkutulması gerektiğini vurgular. Bazıları çocuklara “bunu yapma”, “şunu yapma” gibi mesajlar vermeye odaklanmıştır ama çocuklar genelde kurallara uymazlar (özellikle kuralları anlamadıklarında).
Kendisine, fırlatırsa ya da sapanla vurursa mayının patlayacağı söylenen 10 yaşındaki bir erkek çocuğu bunu denemeyi heyecan verici bulabilir. Çocukların neden belli bir şekilde davranmaları ya da davranmamaları gerektiğini anlamalarına yardımcı olacak, doğrudan talimatlardan daha iyi bir yol bulunmalıdır.
Çocuklarda MRE programlarına katılmak için büyük bir potansiyel bulunmaktadır.
Çocuk çocuğa yaklaşımı:
1. yararlı yerel kültürü ve gelenekleri mesajları güçlendirmek için kullanabilir.
2. çocukları ve ailelerini problemleri araştırma sürecine dahil ederek- güvensiz davranışlara yol açtığında yerel kültüre ve geleneklere itiraz edebilir. Uygun müdahale tasarısının temelini bu oluşturur.

Pek çok sağlık eğitimi konusu gibi MRE de yer aldığı çevreye sıkıca bağlanmalıdır ve etkili olması tutumlardaki ve davranışlardaki değişikliklere bağlıdır. İyi kullanıldığında çocuk çocuğa yaklaşımı çocukların kendi tutum ve davranışlarının yanında diğerlerininkilere de daha derinden bakmalarına yardım edebilir. Bu gelişmek ve daha güvenli yaşamak için yollar aramalarına yol açar.   
 
Gençlerdeki “tehlikeye atılmak cesarettir”  düşüncesi “kendini ve başkalarını tehlikeden koruyan biri olarak görülmek cesarettir” ile değiştirilebilir.  

Unutmayın: çocuk çocuğa aktiviteler mümkün olduğunca çok çocuğu kapsamalıdır ve bir kaç çocuk özel davranılmak üzere seçilmemelidir. Bazen bir sınıf dolusu veya bir klüpteki küçük bir grup çocukla başlarız işe, ama asıl ilkemiz fikirlerin, mesajların ve aktivitelerin mümkün olduğunca yaygın şekilde paylaşılması olmalıdır. 
 
4.4 Altı aşamalı yaklaşım ve  MRE
 
Yıllar boyunca çocuk çocuğa programların en iyi nasıl yürütüleceğine dair bir model geliştirilmiştir. Şekil 1’de tanımlandığı gibi altı aşamalı yaklaşım olarak tanımlanır.   

Şekil 1. Çocuk çocuğa öğrenmede altı aşamalı yaklaşımın illüstrasyonu

1. Aşama: Doğru düşünceyi seçmek ve onu anlamak

İlk aşamada bir başlık ya da alt başlık belirlenir ve ardından çocukların ne bildiklerini anlamak için aktiviteler yürütülür. Daha sonra bilgiyi ve anlayışı derinleştirmek ve yanlış anlamaları düzeltmek için çalışmalar yapılır. Çoğu okul ortamında, konular resmi müfredat tarafından ve sağlık merkezlerinde önceden hazırlanmış aktivite programı tarafından belirlenir. Konular hazır olsa da çocuklar kendilerini ve ailelerini etkileyen problemlerin kesin doğasını tanımlama sürecine katılabilirler.

Bu şekilde başından itibaren çocuklar aktiviteleri sahiplenirler. Çocuklar problemleri tanımlarlar ve ardından ne kadar ciddi, ne kadar yaygın olduklarına ve çocukların bu problemler konusunda yapabilecekleriyle ilgili hissettiklerine göre onları sıraya sokarlar.

Çocukların konuyla ilgili iyi bir anlayış kazanmalarına yardım etmek için düzenlenen aktiviteler okuma, yazma, tartışma ve rol oyunlarından oluşur. Topluluk üyeleri de bu aşamada katılabilirler. Çocuklarla konuşmak, onlara öyküler anlatmak ya da belirli bir konuda tartışma başlatmak üzere davet edilebilirler.

2. Aşama: bilgi toplama

2. aşamada, bilgi toplama yoluyla seçilen konuya ilişkin çocuklar daha fazla şeyi anlarlar. Konuyu “kendilerinin” edinirler. Küçük bir araştırma yürütülerek, arkadaşlarla, akrabalarla ve topluluktaki anahtar kişilerle tartışarak ya da gözlem yoluyla bu yapılabilir.  Bu aşama, araştırma türü aktiviteler önceden derslik temelli olan konuları canlandırmaya başlayacağı için önemlidir. Sonraki tüm aktiviteler bir şekilde çocuklar tarafından toplanan bilgilere dayanmalıdır. Eğer çocuklar yetersiz ya da yanlış bilgi toplamışlarsa biraz daha araştırma çalışması yapmaları önemlidir. Bir şeyleri keşfetmeyi ve yanıtları kaydetmeyi seveceklerdir –bu ilgi çekici ve gerçektir.

3. Aşama: Tartışma ve planlama
3. aşamada, çocuklar kendilerini, arkadaşlarını, aileleri ve topluluğu etkileyen konuyu keşfederek elde ettikleri sonuçları tartışırlar. Sonra çocuklar ya birey ve küçük gruplar ya da daha büyük gruplar olarak probleme yönelebilecekleri yolları tartışırlar. Kritik bir şekilde, saygıyla toplanmış bilgilere bakmalarında, yönetilebilir, açık ve kesin bir şekilde aktarılabilecekleri çözümler tasarlamalarında öğretmenin çocuklara yardım etmesi önemlidir. Öğretmenin çocukları yetişkinlerin fikirlerinin uygulamaları için değil, çocukların kendi fikirlerini geliştirmesi eğitmesi önemlidir. 3. aşamada çok sayıda aktivite vardır ve bir kaç bölüm sürebilir. Aktiviteleri, çocuklara yüksek kaliteli, yönetilebilir fikirler üretmelerinde yardım ederek, yavaş yavaş geliştirilmesi önemlidir.  Eğer çocuklar ilk kez bu şekilde çalışıyorlarsa fikirler basit tutulmalıdır. Aktivitelerin kısa, orta ve uzun süreli aktivitelerin karışımından oluşması yararlı olur
Kuklalar, şarkılar ve drama gibi teknikler eğlencelidir ama ciddi mesajların yöntemin eğlendirici değeriyle gölgelenmemesini sağlamak önemlidir. Öğretmenlerin çocuklara bu konuda da rehberlik etmeleri gerekir.

4. Aşama: Harekete geçme
4. aşamada, çocuklar okulda, ailelerinde ve toplulukta harekete geçerler. Bu hareket bilgiyi diğerlerine aktarmayı, becerileri başkalarına göstermeyi, diğer çocuklarla çalışmayı ya da örneklerle yol göstermeyi içerebilir.  

5. Aşama: Sonuçları kontrol etmek
Bu tür aktif öğrenme (fiziksel olarak aktif ve/ veya kafalarının içinde aktif!) çocukların öğrendiklerini hatırlamalarına yardım eder, mesajların doğru olması önemlidir. 5. aşama çocukların verdikleri mesajların doğruluğunu kontrol etmelerine ve yaptıkları çalışmaların diğerleri ve topluluk üzerindeki etkilerini değerlendirmelerine yardım eder.   
 
 

6. Aşama: Bunu bir yaşam biçimi haline getirmek
Bu çocukların mesajlarını daha anlaşılır hale getirmeleri, diğer insanlara ulaşabilmeleri ve daha önce olanları düzeltebilmeleri için bir fırsattır ve böylece projenin bir sonucu olarak gerçekleştirilen arzulanan değişiklikler bir yaşam biçimi haline gelir.  Bu ayrıca araştırılacak yeni konular için yeni fikirlerin ortaya çıkabileceği bir aşamadır.

4.5 Çocuk çocuğa ne değildir?
Çocuk çocuğa bazen “akranlardan öğrenme” (genelde derslik benzeri yerlerde çocukların çocuklara bir şeyler öğretmeleri) ile karıştırılır.  Çocuk çocuğa yaklaşımı sürecinin bir parçası olarak akranlardan öğrenmenin özelliklerini kullanmakla birlikte, toplulukta yaşayan çocuklardan ve yetişkinlerden bir şeyler öğrenmek ve var olan öğrenme ortamının dışında aktiviteler gerçekleştirmek gibi başka karakteristik özelliklere de sahiptir. İnsanlar bazen çocuk çocuğa yaklaşımının çocukları “küçük öğretmenler” ya da “küçük eğitmenler” olarak kullanmak anlamına geldiğini düşünürler. Bu tür durumlarda seçilen çocuklardan bir yetişkin rolü üstlenmeleri istenir ve diğer çocuklara yetişkin bir öğretmenin yaptığı gibi bir şeyler öğretmek üzere eğitilirler. Çocukların geleneksel öğretme uygulamalarını kopyaladıkları bu metot, tam da çocuk çocuğa yaklaşımının karşı çıkmaya çabaladığı metottur.  

Çocuk çocuğa yaklaşımının uygulamasındaki güçlükler

Emek yoğun
Çocuk çocuğa emek yoğun bir yaklaşımdır. Onların öğrenmelerine katkıda bulunmak için çocukların becerilerine inanan öğretmenler gerektirir. Yaklaşım, resmi öğretme metotlarından farklıdır. Öğretmenlerin eğitime ve/ veya iyi uygulama için duyuruya ihtiyacı vardır. Yaklaşım sadece dışardan insanların değil, çocukların ebeveynlerinin ve topluluktaki önemli kişilerin sürekli desteğini gerektirir. Çocukların öz değerliliği ve iletişim becerileri çocuk çocuğa aktivitelere katılmalarıyla birlikte büyük ölçüde gelişecektir ama projenin başlangıcında çok fazla cesaretlendirilmeye ve titiz bir rehberliğe gereksinimleri olacaktır.   

Yetişkinlerin tutumları
Bu tür bir yaklaşımda çocukların becerilerindeki yetersizlikler abartılmamalıdır. Çocukların kendi fikirlerinin ve düşüncelerinin ciddiye alınmasına çok çabuk adapte olmaları dikkate değerdir. Genelde gözlemciler bu toplantılar sırasında çocukların problemleri ve çözümleri bu kadar kolay ve özgürce tartışmaları karşısında şaşırırlar ve memnun olurlar. Çocuklarla bu şekilde çalışmakta anahtar  problemin çocukların becerileri değil, yetişkinlerin tutumları olduğunu  bu durum gösterir.     
 
Mesajlar yanlış olmamalıdır
Çocuklar mesajları diğerlerine ileten etkili haber taşıyıcıları oldukları için esas olan, mesajları doğru vermektir. Mesajlar yanlış verilirse, çocuklar bunları etkili şekilde öğrenirler ve yanlış bilgiyi tekrar edip dururlar! 

NOT: Çocuk çocuğa MRE yürütülürken önerilen aktiviteler bu yayında bulunabilir. Ücretsiz indirme mümkündür: www.child-to-child.org.

6. Personel ve sorumluluk sahibinin (stakeholder) eğitimine giriş

Eğitim diğerlerinin becerilerini geliştirme  ya da bilgisini arttırma sürecidir. Eğitilen kişilerin kişilerin işlerini daha etkili yapmalarını sağlamayı amaçlar. Gelişim çevrelerinde, eğitim formları süreci zaman zaman kapasite yapılandırma ya da kapasite geliştirme olarak adlandırılan işlemin bir parçasıdır.   

6.1 Neden eğitim?

Becerileri ve bilgiyi eğitim yoluyla diğerlerine aktararak insancıl gelişim programları daha iyi planlanır ve yürütülür ve önemli bilgi daha geniş bir izleyiciye aktarılır.  MRE örneğinde bu doğru bilginin, doğru insana, doğru zamanda verilmesi olarak anlaşılmalıdır. Eğitim ayrıca programın sürdürülebilirliğini arttırır. 

6.2 İyi eğitimin temel ilkeleri

İyi eğitim beş temel ilkeye dayanır.
• Eğitimin temel amacı bir öğrenme çevresi yaratmak olmalıdır.
• Yetişkinler en iyi aktif katılım atmosferinde öğrenirler.
• Yetişkinler bilgi ve deneyime sahiptirler ve öğrenmede birbirlerine yardım edebilirler.
• Yetişkinler eğitimin içeriği kendi görevlerine ve işlerine yakın olduğunda en iyi şekilde öğrenirler. Bu eğitimin mümkün olduğunca gerçekçi olması gerektiği anlamına gelir.
• Yetişkinler öğrenmeye gönüllüdürler. Bir konunun ya da oturumun kendileri için neden önemli olduğunu bilmeye hakları vardır.

Unutmayın: yetişkinler genelde öğrenme maksadıyla gelmektedirler. Eğer bu motivasyon desteklenmezse kendilerini kapatırlar ya da gelmeyi bırakırlar. 

Yetişkinlerin öğrenme konusunda özel bir problemleri vardır, çünkü yaşımız ilerledikçe kısa süreli hafızamız daha az etkili ve daha kolay bozulabilir hale gelir. Gördüğümüz ya da duyduğumuz bir şeyi uzun süreli hafızamıza aktarmakta daha fazla zorlanırız. Konferanslar gibi daha çok kısa süreli hafızaya dayanan herhangi bir metot bu nedenle başarısız olmaya mahkumdur. Tutmayı öğrenmek için “içselleştirmek” –anlamak ve uygulamak- gerekir. Konfüçyüs’ün dediği gibi: “Duyarım ve unuturum, görürüm ve hatırlarım, yaparım ve anlarım”. 

6.3 İyi eğitmen nasıl olur?

İyi bir eğitmen olmak zaman ve deneyim gerektirir ve yaparak öğrenmek en iyi yoldur. Her katılımcıyı tam olarak tatmin edemeyeceğinizi unutmayın. Eğer çoğunluk içinde öğrenmeyi özendirmeyi başardıysanız, o zaman işinizi iyi yapmışsınızdır. En etkili eğitmenler ve kolaylaştırıcılar bir grup anahtar tipik özelliğe sahiptirler:
 
• Eğitilenleri onaylama ve benimseme becerisiyle birlikte sıcak kişilik; 
• Grubu bir araya getirme ve ona zarar vermeden kontrol etme, sosyal beceri;
• Katılımcıların fikirlerini ve becerilerini ortaya çıkaran ve kullanan bir öğretme tarzı;
• Organizasyon yeteneği, böylece kaynaklar ayrılır ve lojistik düzenlemelerle rahatça idare edilir;
• Katılımcıların problemlerini fark etme ve çözme becerisi;
• Konuyla ilgili coşku ve konuyu ilgi çekici bir yolla aktarma kapasitesi;
• Katılımcıların değişen isteklerine cevap verme konusunda esneklik;
• Konuya dair bilgi.

Dolayısıyla iyi eğitmenler aşağıdaki “mantraları” kullanarak grubun ilerlemesine olanak tanırlarsa çok sayıda temel beceriyi uygularlar: 

• Çok dikkatli dinlerim. Genelde söyleneni başka sözcüklerle açıklayarak ve “yansılayarak” (mirroring)  dinleme konusunda bir model oluştururum.
• İnsanların ilk adlarını kullanırım.
• Ben bir kolaylaştırıcıyım, gösterici değil. Benim işim ilgilenmek, ilgi çekmek değil.
• Kendilerini ifade etmeleri için herkesi yüreklendiririm ve önerilen farklı bakış açılarını kabul ederim. Dengeli katılama teşvik ederek kimlerin konuştuğunu ve kimlerin konuşmadığını izlerim.

6.3.1 Eğitilenlere geribildirimde bulunmak

İyi bir şeyler yaptıklarında katılımcıların bunu bilmesine izin vermezseniz, yaptıkları iyi şeyleri pekiştiremezler. Eğitmen olarak kendini yansıtmayı yönlendirmelisiniz ve geçmişten gelen bazı hatalara yönelmek için derhal geribildirimde bulunmak zorundasınız. Geribildirimde bulunmanın basit beş kural vardır: 
• Mümkün olduğunca çabuk geribildirim de bulunun. Hata ya da başarı tekrar edilene kadar beklemeyin.
• Yorumlarınızı iyi ya da kötü performansın sadece iki ya da üç yönüyle sınırlı tutun. Bir sure içinde sindirebileceklerimiz sınırlıdır. 
 
• Hataları hemen kendiniz düzeltmeyin. Bir eğitmen için en zoru sessiz kalmak ve   katılımcıların bunu kendi kendilerine yapmalarına izin vermektir. Bu daha uzun zaman alabilir ama öğrenmede etkisi çok daha fazladır.
• Olumsuz yorumlardan önce övgüde bulunun. Performans yetersiz de olsa övebileceğiniz bir şey mutlaka olmalı. Katılımcılarda öz değerlilik inşa edin.
• Kişiyi değil performansı eleştirin. Geri bildirimde bulunduğunuz her zaman, sonrasında katılımcıyı harekete geçmesi için teşvik ettiğinden emin olun.

6.4 Kimi eğitmelisiniz?
Eğitmek için doğru kişileri seçmek başarılı bir eğitimin önemli bir parçasıdır. lk olarak, kişilerin sizden öğrendikleri becerileri ve bilgiyi nasıl kullanacağını bilmeye ihtiyacınız vardır. Bu becerileri ve bilgiyi kendi kendilerine uyguluyor olacaklar mı? Bu doğrudan eğitim ya da son kullanıcıların eğitimi diye bilinir. Ya da kendileri eğitim vererek bu becerileri ve bilgiyi başkalarına mı aktaracaklar? Eğer öyleyse bu eğitmenlerin eğitilmesi (ya da EÖE) olarak adlandırılır. 
Sizin eğitiminizde iki alternatiften hangisinin uygulandığına karar vermeniz gerekir. Normalde ikisinden biri olacaktır. Doğrudan eğitimde, kişiler konuların eğitmenlerin eğitilmesinde olduğundan daha derin anlaşılmasına ihtiyaç duyarlar. Bu onların becerilerini eğitimin hemen ardından işlerinde kullanacak olmalarından ileri gelir.
Eğitmenlerin eğitilmesi, insanlara anahtar konularda genel bir açıklama ve eğer gerekliyse iyi bir eğitim metodolojisiyle eğitim verecektir. Fakat normalde eğitimden sonra diğerlerine eğitim vermeden önce hazırlanmak için zamanları olacaktır. Bu ekstra zamanı, eğitim sırasında verilen metinleri okumak ve kendi atölye çalışmalarını ve kurslarını yürütmek için gerekli ek bilgiyi almak için kullanmaları beklenecektir. 

6.5 Nasıl eğitilir?

6.5.1 İyi planlama
İyi planlama başarılı bir eğitimin temelidir. Öncelikle, eğitim için  net hedefler belirlemek demektir bu. Eğitimin sonunda insanların ne bilmesini ya da ne yapabilmesini istiyorsunuz? Eğer hedefleriniz açık değilse eğitim de açık olmayacaktır! 
İkinci olarak, hedeflerinize dayanarak eğitim için gündem belirlemekle devam edin. Her bir konuyu işlemek ve gözden geçirmek için ne kadar zamana ihtiyacınız olacağına karar verin. İlk kez olan şeyleri az hatırlarız, eğitimin ne kadar iyi olduğu fark etmez. 
Üçüncü olarak, eğer yeterince zaman varsa, kişilere  taslak bir gündem dağıtın  ve onlardan geribildirim ve yorum yapmalarını isteyin. Ardından gerekli değişiklikleri yapın ve gündeme son halini verin.

6.5.2 Bir eğitim çalışması organize etmek

Bir atölye çalışması organize etmek, atölye çalışmasının kendisinin iki katı zaman alabilir. Aşağıdaki konuların düşünülmesi gerekir: 

• Atölye çalışmasının tüm sorumluluğunu kim üstlenir? Birisi onu organize etmekle yükümlü kılınmalı.
• Atölye çalışması ne kadar uzun olacaktır? Acele etmektense fazladan zaman olması ve erken bitirmek daha iyidir.
• Atölye çalışması nerede gerçekleşecek? Katılımcıları her gün çalıştıkları yerden uzaklaştırmak, onların mevcut işe daha iyi konsantre olmalarına olanak sağlayacaktır. 
• Kimler çağrılacaktır? Hangi organizasyonlar veya bireyler daha çok önem taşırlar? Mümkünse eğer çağrılan organizasyonların uygun temsilcilerini kontrol edin. Ne yazık ki bazen bir kaç günlüğüne işten uzaklaşmak ya da bir sertifika almak düşüncesi kimin katılacağına dair kararı uygunluktan daha çok etkileyebilir. Kadınların eğitime katılıp katılmadıklarını kontrol edin.
• Çalışmanın maddi bedelini kim karşılayacaktır ve bu ne kadar olacaktır?  Katılımcılardan kendi ücretlerinin tamamını ya da birazını karşılamaları mı beklenecektir?
• Davetiyeler atölye çalışmasının amacı konusunda açık olmalıdır. Tarih, saat, yer, çalışmanın amacı, taslak halinde gündem, katılımcıların ödeyeceği ücret, yemekler ve konaklamalarla ilgili tedarikler ve başka kimin katılacağına dair bilgileri de içermelidir. Ayrıca atölye çalışmasından kimin sorumlu olduğunu da belirtmelidir.
• Çalışmayı kim kolaylaştıracak? Çalışmada hangi dil kullanılacak? Kolaylaştırıcı  yerel dilde mi konuşacak? Eğer öyle değilse, simultane çeviri alabilecek misiniz?
Açık görünür ama mümkün olan fon teminini, ayarlanan salonları, davetiyelerin alındığını, flipkartlar, kalemler ve kağıtları içeren araç-gereçlerin ulaşılabilir ve çalışıyor olduğunu, içeceklerin ve yemeklerin organize edildiğini tekrar kontrol edin. (kılavuz kitap 10’daki ekte bir atölye çalışmasını yürütmek üzerine rehberlik: Koordinasyon)
 
Oda düzenlemesi

Oda düzenlemesinde seçenekler çeşitlidir. Seçenekler kısmen odanın büyüklüğüne, katılımcıların sayısına ve kullanılabilir masalara ve sandalyelere bağlıdır. Bununla birlikte aşağıdaki öneriler yapılır:
 
• Masaların U şeklinde yerleştirilmesi en iyi düzenlemedir. Katılımcıların eşit derecede katıldıklarını hissetmelerine ve kolaylaştırıcının her bir katılımcıyla göz teması kurmasına olanak verir. En çok 16 kişilik bir grup için iyidir. 
• 15 ila 30 kişilik gruplar için her birinde yarım düzine katılımcının bulunacağı daha küçük masalar deneyin.  Bu bazen “balo salonu düzenlemesi” olarak adlandırılır ve özellikle gruplar ayrı uygulamalar ve işler üzerine çalışacaklarsa iyi olur. 

Atölye çalışmasına başlama

• Atölye çalışmasından sorumlu kişiyi ve organizatörü tanıtın.
• İlgili organizasyonun ya da organizasyonların başındaki kişi bir karşılama konuşması yapabilir. 
• Atölye çalışmasının arka planını ve amacını açıklayın. 
• Atölye çalışmasının zamanlarını bildirin. Bitiş zamanını açıkça belirtin. 
• “Ev sahipliği” yapın, yani tuvaletlerin, kafelerin vs. yerlerini söyleyin. 
• Değinilecek konuların üzerinden geçin. 
• Kuralları belirtin – örneğin açık konuşmak ve birbirinden farklı düşüncelere sahip olmak, diğer katılımcıların görüşlerine saygı göstermek, cep telefonu kullanmamak ve zamanı iyi kullanmak. 
• Kolaylaştırıcıları tanıtın.

Atölye çalışmasının sonunda

• Katılımcılardan neleri yararlı buldukları ve neleri yararlı bulmadıkları ve bir dahaki sefere nasıl daha iyi olabileceği hakkında geribildirim alın.  
• Belirtilen bitiş tarihinde amaçlanan sonuçların sağlandığından emin olun: örneğin çalışma raporu, eğitim materyalleri vs.  
• Tüm katılımcılara bir bağlantı listesi sağlayarak ağ kurmaya teşvik edin.  
• Katılım sertifikaları – verip vermeyeceğinize ve kimin imzalayacağına karar verin.  

6.6 Eğitim metodolojisi
İyi eğitim katılımcıdır. Bu kişileri kendilerini ve düşüncelerini ifade etmeleri konusunda teşvik ettiğimiz, onlara konferans vermediğimiz anlamına gelir.
Öncelikle ne bildiklerini anlayarak insanların bildikleri üzerine bir şeyler inşa ederiz. 
Tamamen bilgisiz olduklarını varsaymayın – bu çok nadir olur.
Bilgideki eksiklikleri ve yanlış anlamaları belirleriz ve yanlış bilgiyi düzeltmek ve boşlukları doldurmak üzere gerekli talimatları veririz.
Ardından yeni bilginin kabul edildiğinden ve anlaşıldığından emin olmak için kontrol ederiz.
Son olarak tekrar test ederiz (sonraki izleme olabilir).
O halde temel yaklaşım şudur:

TEST ETME
(insanların zaten bildikleri şeyleri anlamak)
ÖĞRETME
(yanlış anlamaları düzeltme ve bilgideki eksiklikleri tamamlamak)
TEST ETME
(bilginin anlaşıldığını kontrol etmek)
Ve son olarak…
TEKRAR TEST ETME
(bilgilerin hatırlanacağından emin olmak).

6.7 Eğitim teknikleri

6.7.1 Çalışma şekilleri

Gruplar bildikleri üzerine ek yapmaya ve yeni öğrendiklerini pekiştirmeye ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle öğrenilenleri sabah ve akşam tekrar gözden geçirmek hafızada tutmaya yardım edecektir. Oturuma grubun bir önceki gün öğrendikleriyle ilgili beyin fırtınasıyla başlamak basit bir egzersiz olacaktır. Katılımı sağlamak için çeşitli formatlar kullanılabilir: 

Beyin fırtınası

Beyin fırtınası oturumunun amacı yeni fikirleri ve cevapları hızlıca keşfetmek ve ortaya çıkarmaktır. Normalde, bir kişi fikirleri ve önerileri geldikçe bir flipkarta yazarak karşıda duracaktır. Aşağıdakiler iyi bir beyin fırtınası için gerekli kurallardır: 
• Fikri değerlendirmeyin; yargıyı başkasına bırakın.
• Amaç niceliktir.
• Ne kadar hiddetliyse o kadar iyidir.
• Her bir fikri harfi harfine yazın.
• “Etiketlemek” ya da fikirleri yeni bir düşünceyle birleştirmek olur.  

Rol oyunları

Rol oyunu hayali bir durumda diğerlerinin davranışlarının eyleme vurulduğu bir aktivitedir. Iyi yapıldığında katılımcıların öz güvenini arttırır, onlara diğer insanların görüş açılarını ve rollerini anlama ve onlarla empati kurma fırsatı verir ve genelde uygulamaya dair cevaplar, çözümler ve talimatlarla sona erer. 
Rol oyunları özellikle görüşme tekniklerini keşfetmek ve geliştirmek, karmaşaları ve grup toplantılarındaki potansiyel çatışmaları incelemek için yararlıdırlar.
Bunun yanında, rol oyunları çok zaman alabilir ve başarısı katılımcıların aktif rol almaktaki gönüllülüğüne bağlıdır. Bazı kişiler rol oyunlarını çok teşhirci, zorlayıcı ve sıkıntı verici bulabilirler. Bazı rol oyunları katılımcılar arasında güçlü duygular yaratabilir. Bu nedenle bir rol oyunun ardından ayrıntılı bir soruşturma gelmesi önemlidir.    
 
Grup çalışması

Grup çalışması tartışmaları için daha fazla zaman verir ve odağı kolaylaştırıcının üzerinden eğitilen kişilere taşır. Ayrıca grubun paralel olarak farklı konularla uğraşmasına olanak tanır. 
“Ayrı” (break-out) grup odaları kullanmayla ilgili bir söz. Genel bir kural olarak, en iyi tavsiye kesinlikle kullanmayın! Kesinlikle gerekli olmadığı sürece büyük gruplarla çalışırken ayrı odalar kullanmayın. Ayrı odalardan geri dönerken insanları idare etmek daima problemledir. Çalışmayı planlayanlar ayrı odalar kullanmanın küçük grupların konsantre olmasına yardım edeceğini ve işlerini daha iyi yapmalarını sağlayacağını düşünme eğilimindedirler.  Olasılıkla bu bazı durumlarda geçerlidir ama çoğu durumda bu tür odalar kullanmak istenmeyen sonuçlar doğurur: küçük gruplar işlerini yanlış yorumlarlar ve yanlış anlarlar, fikirlerini bütünleştirmekte başarısız olurlar, kendilerini büyük grubun bir parçası hissetmekten çok tecrit edilmiş hissederler. 
 
6. Personel ve yükümlülük sahibinin eğitimine giriş 

Mümkün olduğu sürece tüm grubun oturumun tamamında bir arada kalabileceği kadar büyük odaların kullanımını düzenleyin. Gürültü çoğu insanın düşündüğü kadar büyük bir problem değildir. Çalışan küçük grupların sürekli “vızıltısı”, genelde bir çeşit grup enerjisi yaratırken, insanlar farklı yerlere gönderildiğinde coşkunun azalmasına yol açar. 

İkili çalışma

Her grupta daha az sayıda insan fikirlerini paylaşsa da, bu çalışma daha fazla konuşma olanağı sağlar. 

Karışık teknikler kullanmak – kısa temsiller, grup tartışması, çalışan gruplar, ikili çalışma ve rol oyunları- normalde bir atölye çalışmasını yürütmenin en iyi yoludur. 

6.8.2 Katılımcıları tanıma

Katılımcıların motive edilememesinin veya motivasyonunu kaybetmesinin çok sayıda nedeni olduğunu göz önünde tutmak önemlidir, nedenler şunları da içerebilir: 
• Kendi kişisel isteklerine aykırı olarak sizin atölye çalışmanıza katılmaları talimatı verilmiştir. 
• Çalışmaya neden katıldıklarını bilmemektedirler. 
• Çalışmanın günlük işlerinin üzerine eklendiğinin farkındadırlar ve zihinleri başka yerdedir. 
• Öğretme tarzınız onların bilgilerini, becerilerini ve anlayışlarını kapsayacak şekilde yeterince katılımcı değildir. 
• Tüm bunlar onlara daha önce “öğretilmiş” olabilir ve bu nedenle bunları zaten bildiklerini düşünürler.  
• Siz ve organizasyonunuz hakkında yanlış düşünceler beslemektedirler. 
Elbette bir eğitmen bu faktörlerin sadece bir kısmı üzerinde kontrol sahibi olabilir. Fakat iyi bir eğitmen motivasyonu  yükseltmek için elinden geleni yapacaktır. 

6.8 Eğitiminiz hakkında geribildirim almak

Eğitiminiz hakkında düzenli geribildirim almak kritik bir konudur. Elbette eleştiri almaktansa övgü almak daha hoştur ama normalde siz her ikisini de beklemeli ve sormalısınız. Örneğin, eğitilenlere her gün eğitimden sonra neden hoşlanıp neden hoşlanmadıklarını sorabilirsiniz ve onları eğitiminizi nasıl geliştirebileceğinize dair önerilerde bulunmaya davet edebilirsiniz.
Mümkünse hem yazılı hem de sözlü geribildirim alın ama insanların eğitime dair dürüst olabileceklerini hissettiklerinden emin olun. Olumsuz eleştirilmek pek memnuniyet verici olmaz ama ne kadar deneyimli olursanız olun bu eğitiminizi iyileştirmenizin vazgeçilmez bir parçasıdır. Normalde insanların eleştirilerinde haklı olduklarını anlayacaksınızdır.
 Atölye çalışmasının sonunda her bir farklı oturum hakkındaki yorumlar için çalışmaya dair geribildirim formu dağıtmayı isteyebilirsiniz. Aşağıda önerilen bir kaç soru bulunmaktadır: 
 
Çalışma işiniz açısından yararlı oldu mu?  Evet___ Hayır __ Bilmiyorum ___
Çalışma yeterince uzun muydu?   ___ çok uzun? ___ çok kısa? __
Çalışma iyi organize edilmiş miydi?   Evet___ Hayır __ Bilmiyorum ___
Rol oyunları yararlı mıydı?    Evet___ Hayır __ Bilmiyorum ___
Uygulamalar yaralı mıydı?    Evet___ Hayır __ Bilmiyorum ___
Neleri değiştirirdiniz?
____________________________________________
Nasıl değiştirirdiniz?
____________________________________________

6.9 Eğitici atölye çalışmalarınızı takip etmek

Tek seferlik eğitici atölye çalışmaları, sürekliliği olan bir kapasite yaratmak konusunda nadiren yeterince tatmin edicidir. Başarılı olduğundan emin olmak için eğitilen kişilerle birlikte takip etmeniz gerekir. Aşağıda bunu yapmak için iki yol sunulmuştur. 

6.9.1 Canlandırıcı eğitim

Canlandırıcı eğitim bir sure geçtikten sonra, genelde farklı bir atölye çalışmasıyla, ne öğrenilmiş olduğunu gözden geçirir. Öğrenilmiş olanların üzerine ek yapar ve daha ileri götürür – canlandırıcı eğitimi “ileri eğitim” diye adlandırmak iyi bir ilerleme kaydettiklerini hissedecekleri için eğitilen kişileri motive eder. 

6.9.2 İzleme

Kabul edilebilir olduğu yerlerde eğittiğiniz kişilerin gelecekteki işlerini –ya da verdikleri eğitimleri- izlemek eğitiminizin ne kadar başarılı olduğunu anlamanız için önemli bir yoldur. Daha fazla çalışma gerektiren problemleri ve alanları belirleyebilir ve dolayısıyla doğrudan canlandırıcı eğitime yol açabilir.

NOT: Bu metin, Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan “Mayın Riski Eğitimi İçin Uluslararası Mayın Faaliyet Standartları (International Mine Action Standarts for Mine Risk Education)” adlı kitaptan alınmıştır. 

Share this...

Facebook

0

Twitter

email

Print